THEPOWERGAME
Στην Αρχαία Ελλάδα η ποίηση ρυθμιζόταν έτσι ώστε να αποτραπεί η διαφθορά της κοινωνικής τάξης από τα υπερβολικά πάθη. Οι στίχοι με την ομοιοκαταληξία τους έχουν χάσει προ πολλού την ικανότητά τους να επηρεάζουν την πολιτική. Κι όμως. Στις 29 Απριλίου ένα μικρό πλήθος στο Άαχεν, μια γερμανική πόλη κοντά στα βελγικά σύνορα, οργάνωσε ένα Poetry Slam, στο οποίο ερασιτέχνες βάρδοι κλήθηκαν να αναφερθούν, κυρίως, στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μερικές δεκάδες ως επί το πλείστον γκριζομάλληδες τύποι, μεταξύ των οποίων και ο Charlemagne (ο αρθρογράφος, όχι ο μεσαιωνικός αυτοκράτορας που κάποτε κυβερνούσε από την πόλη), άκουσαν διακριτικά μια τριάδα νεαρών να δημιουργεί ομοιοκαταληξία με διάφορες επιμήκεις σύνθετες λέξεις. Σε κάποια στιγμή επιχείρησαν να το κάνουν με κάποιο ελαφρύ ραπ. Ο οικοδεσπότης ήταν ένας τοπικός «πολιτικός influencer του TikTok» -δεν πρόκειται για επάγγελμα που θα αναγνώριζε ο Πλάτωνας-, ο οποίος διασφάλισε ότι η κοινωνική τάξη πράγματι δεν είχε διαταραχθεί (εκ των υστέρων ο κίνδυνος φάνηκε μάλλον αμελητέος). Αφού η στιχουργική μάχη διευθετήθηκε φιλικά, το κοινό παρακολούθησε μια άλλη ελληνική τέχνη του πολίτη. Μέσω streaming από το Μάαστριχτ, οκτώ πολιτικοί από τη Δανία, το Λουξεμβούργο και όχι μόνο αναμετρήθηκαν σε έναν παλιομοδίτικο διαγωνισμό ρητορικής εν όψει των επερχόμενων ευρωεκλογών στις 6-9 Ιουνίου.
Για τους νεότερους Αριστοτέληδες αυτό το μισογεμάτο θέατρο το βράδυ της Δευτέρας ήταν μια υπενθύμιση ενός άλλου φαινομένου με ελληνικές ρίζες: της ανάδυσης του ευρωπαϊκού δήμου, ή κοινού πολιτικού πολιτισμού. Για αιώνες στη Γερμανία, και όχι μόνο, η πολιτική ζωή ήταν υπόθεση των δήμων, των επαρχιών ή των εθνικών κρατών. Ωστόσο, στην Ευρώπη η εξουσία ασκείται όλο και περισσότερο από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ στις Βρυξέλλες. Το κατά πόσο αυτή η συγκεντρωτική ρύθμιση μπορεί να είναι κάτι περισσότερο από ένα ενισχυμένο διακυβερνητικό όργανο, ένα είδος περιφερειακής ΕΕ με στεροειδή, εξαρτάται εν μέρει από το κατά πόσο οι πολίτες των χωρών της ΕΕ αισθάνονται ενστικτωδώς ότι ανήκουν στο ίδιο πολίτευμα. Από έναν τέτοιο ενιαίο δήμο θα μπορούσε να προκύψει μια ενιαία ευρωπαϊκή δημοκρατία.
Οι ευρω-ομοσπονδιακοί λαχταρούν ένα τέτοιο παν-ηπειρωτικό κοινωνικό συμβόλαιο από την εποχή που η ΕΕ ήταν μια λέσχη άνθρακα και χάλυβα. Ακόμα το επιθυμούν. Ο Γάλλος πρόεδρος, Emmanuel Macron, σε μια ομιλία εφ’ όλης της ύλης στις 25 Απριλίου, κάλεσε να δοθεί «περισσότερη δύναμη στον ευρωπαϊκό δήμο». Ακόμα καλύτερα, κάποιοι βλέπουν τα πρώτα σημάδια του εγχειρήματος. Περίπου 446 εκατομμύρια Ευρωπαίοι έχουν περάσει μια σειρά από κρίσεις τα τελευταία χρόνια και έχουν καταλήξει να φοβούνται τα ίδια πράγματα: τη ρωσική επιθετικότητα, μια απομονωτική Αμερική, την αδηφάγο Μεγάλη Τεχνολογία και την κλιματική αλλαγή. Οι απαντήσεις σε αυτές τις κρίσεις σχεδιάζονται σε μεγάλο βαθμό στις Βρυξέλλες, οι οποίες καταρτίζουν τους περισσότερους νόμους που επηρεάζουν τους πολίτες της ΕΕ. Ακόμα κι αν οι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι πρέπει να νοιάζονται, λέει το επιχείρημα, μια μέρα θα συνειδητοποιήσουν ότι πρέπει. Εκείνοι που αφιερώνουν το βράδυ της Δευτέρας τους για να παρακολουθήσουν τις συζητήσεις στην ΕΕ (την πρώτη μιας σειράς) δεν είναι παρά η εμπροσθοφυλακή ενός αναπόφευκτου ευρύτερου κινήματος.
Ο δήμος, αν υπάρχει, θα πρέπει να είναι πιο ορατός κατά την προετοιμασία των εκλογών του μπλοκ, οι οποίες αναδεικνύουν απευθείας τους ευρωβουλευτές από το 1979. Αντιθέτως, είναι αξιοσημείωτα απών. Οι ευρωπαϊκές εκλογές έχουν πολύ χαμηλότερη συμμετοχή από τις εθνικές. Οι εκλογές διεξάγονται ταυτόχρονα σε όλο το μπλοκ, αλλά μάλλον θεωρείται πως πρόκειται για 27 ταυτόχρονες εθνικές ψηφοφορίες. Οι Γάλλοι ψηφοφόροι θα θελήσουν να εκφράσουν στον κ. Macron τη δυσαρέσκειά τους, οι Πολωνοί θα κάνουν τον πρώτο απολογισμό της νέας τους κυβέρνηση και ούτω καθ’ εξής. Αν συζητηθούν οι πολιτικές της ΕΕ, αυτό θα είναι σχεδόν από σπόντα.
Η συζήτηση στο Μάαστριχτ έδειξε πόσο λεπτό είναι το περίβλημα της πανευρωπαϊκής πολιτείας. Στη σκηνή βρέθηκαν οι επικεφαλής υποψήφιοι των πολιτικών ομάδων του κοινοβουλίου, οι οποίοι φιλοδοξούν να αντικαταστήσουν την Ursula von der Leyen ως πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του ισχυρού εκτελεστικού βραχίονα του μπλοκ. Ωστόσο, στην πράξη, το ποιος θα κερδίσει τις εκλογές σχετίζεται ελάχιστα με το ποιος θα πάρει τη θέση. Η κεντροδεξιά παράταξη της κ. Von der Leyen προηγείται ούτως ή άλλως κατά πολύ στις δημοσκοπήσεις. Ενώ όλοι οι Ευρωπαίοι μπορούν να αναγνωρίσουν τον πρόεδρο ή τον πρωθυπουργό της χώρας τους, ελάχιστοι έχουν ιδέα ποιοι είναι αυτοί οι επίδοξοι ηγέτες της Επιτροπής, με την πιθανή εξαίρεση της εν ενεργεία. Η απόρριψη ορισμένων από τους συζητητές ως δευτεροκλασάτων θα ήταν προσβολή για τους πραγματικούς πολιτικούς της δεύτερης κατηγορίας. Οι περισσότεροι ήταν ελάχιστα γνωστοί εντός της φούσκας των Βρυξελλών, πόσω μάλλον εκτός αυτής. Είναι ενδεικτικό ότι η συζήτηση ήταν δυνατή μόνο μέσω του διαδικτύου και όχι μέσω της τηλεόρασης.
Τι γίνεται με την περίπτωση που ένας δήμος είναι είτε αναδυόμενος είτε αναπόφευκτος; «Οι Ευρωπαίοι στις μέρες μας γνωρίζουν ο ένας για τον άλλον πολύ περισσότερο λόγω των κρίσεων», λέει ο Ivan Krastev, ένας Βούλγαρος διανοούμενος. Από την Αθήνα μέχρι το Δουβλίνο, οι περισσότεροι θα έχουν νιώσει το ίδιο σοκ ανοίγοντας τους λογαριασμούς θέρμανσης το 2022. Ανησυχούν ότι τα παιδιά τους μπορεί να αντιμετωπίσουν μια επιστράτευση ή έναν πλανήτη που βράζει. Όταν ο Covid-19 χτύπησε το μπλοκ, περίμεναν εμβόλια των οποίων η αγορά διεκπεραιώθηκε για όλους τους Ευρωπαίους από τις Βρυξέλλες. Από τέτοιες κοινές δοκιμασίες θα μπορούσε να προκύψει η «φαντασιακή κοινότητα» που στηρίζει τις εθνικές πολιτείες, όπως το έθεσε κάποτε ο Benedict Anderson, ένας πολιτικός θεωρητικός.
Ο δήμος στη δημοκρατία
Ωστόσο, ακόμα και όσοι πιστεύουν ότι οι Ευρωπαίοι είναι προορισμένοι να κάνουν περισσότερα από κοινού, δεν χρειάζεται να συμπεράνουν ότι αυτό απαιτεί μια ισχυρή, ενωσιακή βαθμίδα άμεσης δημοκρατίας. Προς το παρόν ελάχιστοι πολίτες φαίνεται να ενδιαφέρονται γι’ αυτό. Η κατεύθυνση του ταξιδιού κατά την τελευταία δεκαετία περίπου ήταν προς τη βαθύτερη ολοκλήρωση της ΕΕ, η οποία όμως καθοδηγείται σε μεγάλο βαθμό από τις εθνικές κυβερνήσεις, που συνεργάζονται συχνά υπό την αιγίδα της Επιτροπής (και με κάποια εποπτεία από το σχετικά αδύναμο κοινοβούλιο). Η ΕΕ με την τρέχουσα, όχι πολύ συγκεντρωτική της μορφή είναι δημοφιλής: πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι πολίτες και στα 27 κράτη-μέλη τη βλέπουν θετικά και επιθυμούν η χώρα τους να παραμείνει στο κλαμπ.
Οι ομοσπονδιακοί θα πρέπει να προσέχουν όχι τους πολύ λίγους δήμους, αλλά τους πάρα πολλούς. Τα κοινά πολιτικά θέματα στην ΕΕ τείνουν να μην κολακεύουν τις Βρυξέλλες όσον αφορά τη διαχείρισή τους. Η μετανάστευση, η Ουκρανία και η προστασία του περιβάλλοντος είναι όλοι τομείς στους οποίους η ΕΕ έχει εμπλακεί σε μεγάλο βαθμό, με τους περισσότερους ψηφοφόρους να δηλώνουν δυσαρεστημένοι. Αν μια ενιαία ευρωπαϊκή κουλτούρα πολιτών τελικά αναδυόταν, ίσως να κατέληγε στο συμπέρασμα ότι θα προτιμούσε η ένωση να προσαρμόζει τους θεσμούς της στους πολίτες της και όχι τους πολίτες της στους θεσμούς της.
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
