THEPOWERGAME
Είναι σπάνιο στις μέρες μας η Αμερική και η Κίνα να συνεργάζονται για οτιδήποτε. Κατά τη διάρκεια μιας τριήμερης επίσκεψης στο Πεκίνο και τη Σαγκάη, στις 24 Απριλίου, ο υπουργός Εξωτερικών της Αμερικής, Antony Blinken, θα πιέσει τους οικοδεσπότες του να σταματήσουν να στέλνουν υλικά που σχετίζονται με όπλα στις ρωσικές αμυντικές βιομηχανίες. Θα είναι τυχερός αν εισπράξει κάτι περισσότερο από ένα ευγενικό χαμόγελο. Είναι όμως αξιοσημείωτο ότι οι δύο χώρες αποφάσισαν πρόσφατα να ενισχύσουν την αμοιβαία υποστήριξη σε έναν άλλον τομέα: την καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος. Αυτόν τον μήνα εγκαινίασαν ένα νέο διμερές φόρουμ για τη συζήτηση του προβλήματος. Σε αντίθεση με τη Ρωσία, πρόκειται για ένα μεγάλο πρόβλημα, που αφορά και τις δύο χώρες.
Η απειλή αυτή έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, καθώς τροφοδοτείται από υπόγεια κινεζικά δίκτυα εξοπλισμένα με νέες τεχνολογίες, που μπορούν να επιτρέψουν το ξέπλυμα του βρόμικου χρήματος μέσα σε λίγα λεπτά. Για τις διεθνικές εγκληματικές συμμορίες σε όλο τον κόσμο αυτές οι σκιώδεις «τράπεζες» γίνονται οι αγαπημένοι χρηματοδότες. Η καταστολή τους απαιτεί τη συνομιλία των δύο μεγάλων δυνάμεων. Σε αυτό, τουλάχιστον, συμφωνούν.
Στην Αμερική η απειλή είναι ζήτημα ζωής ή θανάτου. Τους 12 μήνες έως τον Νοέμβριο του 2023 περισσότεροι από 105.000 Αμερικανοί έχασαν τη ζωή τους από υπερβολική δόση ναρκωτικών, κυρίως φαιντανύλης και άλλων συνθετικών οπιοειδών, που εισάγονται λαθραία στη χώρα από το Μεξικό. Πρόκειται για διπλάσιο αριθμό θανάτων σε σχέση με το έτος έως τον Νοέμβριο του 2015. Οι κινεζικές υπόγειες τράπεζες παίζουν καθοριστικό ρόλο σε αυτό, επιτρέποντας στα μεξικανικά καρτέλ να ξεπλένουν τα έσοδά τους γρήγορα και με πολύ χαμηλό κόστος.
Σε ένα έγγραφο που δημοσιεύθηκε το 2021 από το American Intelligence Journal, η Virginia Kent του State Department και ο Robert Gay του National Intelligence University στο Μέριλαντ έγραψαν για ένα «αναίμακτο πραξικόπημα» από κινεζικές οργανώσεις διακίνησης χρημάτων, σημειώνοντας ότι τα τελευταία χρόνια έχουν εκτοπίσει σε μεγάλο βαθμό τις εγχώριες οργανώσεις στο Μεξικό που χρησιμοποιούνταν προηγουμένως γι’ αυτόν τον σκοπό. Οι συγγραφείς (εκφράζοντας τις προσωπικές τους απόψεις) αποκάλεσαν αυτούς τους κινεζικούς διαχειριστές «έναν νέο και δυσκολότερο εχθρό για το ξέπλυμα χρήματος».
Η αμερικανική κυβέρνηση κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Στην «Εθνική αξιολόγηση κινδύνου ξεπλύματος χρήματος» του 2022, το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών υπογράμμισε την εμπλοκή της κινεζικής παράνομης χρηματοδότησης, λέγοντας ότι οι έμποροι ναρκωτικών κάνουν όλο και μεγαλύτερη χρήση της. Η τελευταία τέτοια έκθεση, που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο, ανέφερε ότι οι κινεζικοί οργανισμοί νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες έχουν έκτοτε γίνει «πιο διαδεδομένοι» και είναι πλέον «ένας από τους πρωταγωνιστές επαγγελματικού ξεπλύματος χρήματος στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε όλο τον κόσμο».
Άλλες αρχές συμμετέχουν επίσης. Το 2019 η Europol, η αστυνομική υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δήλωσε ότι το ξέπλυμα χρήματος από ασιατικές εγκληματικές ομάδες, ιδίως κινεζικές, αποτελεί «αυξανόμενη απειλή για την Ευρώπη». Χαρακτήρισε τις κινεζικές συμμορίες «εξαιρετικά ευέλικτες», λέγοντας ότι διαχειρίζονται «σημαντικά έσοδα» από διάφορες εγκληματικές δραστηριότητες στην ήπειρο. Τον Ιανουάριο το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τον Έλεγχο των Ναρκωτικών και την Πρόληψη του Εγκλήματος (UNODC) έκανε λόγο για μια «επανάσταση» που βρίσκεται σε εξέλιξη στην «υπόγεια τραπεζική αρχιτεκτονική» της Νοτιοανατολικής Ασίας, η οποία περιλαμβάνει τα πάντα, από καζίνο μέχρι κρυπτονομίσματα. Οι λεπτομέρειες που παρείχε έδειχναν ότι οι κινεζικές συμμορίες βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή.
Η ανησυχία της Κίνας είναι εξίσου εμφανής. Ανησυχεί για τον αγωγό που παρέχουν οι υπόγειες τράπεζες για να παρακαμφθούν οι αυστηροί έλεγχοι συναλλάγματος της χώρας (η φυγή κεφαλαίων, ακόμα και με νόμιμα μέσα, αποτελεί επίμονο πονοκέφαλο: βλ. διάγραμμα). Οι Κινέζοι της ηπειρωτικής Κίνας δεν επιτρέπεται να στέλνουν περισσότερα από 50.000 δολάρια ετησίως εκτός της χώρας. Για πολλούς πλούσιους Κινέζους αυτό δεν είναι καθόλου αρκετό.
Οι Κινέζοι συχνά απευθύνονται σε παράνομους μεσάζοντες όχι για να ξεπλύνουν χρήματα, αλλά για να μεταφέρουν μέρος του πλούτου τους στο εξωτερικό. Η ζήτηση αυτή είναι πιθανό να αυξηθεί καθώς η οικονομία της Κίνας παραπαίει. Ορισμένοι από αυτούς είναι εγκληματίες, συμπεριλαμβανομένων διεφθαρμένων αξιωματούχων που θέλουν να «τοποθετήσουν» τα παράνομα κέρδη τους κάπου πέραν της εμβέλειας της κινεζικής αστυνομίας. Έχουν λόγους να νιώθουν νευρικότητα: ο ηγέτης της Κίνας, Xi Jinping, διεξάγει έναν άγριο πόλεμο κατά της δωροδοκίας. Το 2022 το γραφείο του επικεφαλής εισαγγελέα της Κίνας δήλωσε ότι οι προσπάθειες καταπολέμησης του ξεπλύματος χρήματος αποτελούν μέρος «μιας σημαντικής εθνικής στρατηγικής για τη διατήρηση της πολιτικής και οικονομικής ασφάλειας της χώρας». Σύμφωνα με τα κρατικά μέσα ενημέρωσης, η Κίνα επεξεργάζεται τις μεγαλύτερες αλλαγές στον νόμο της για την καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος από τότε που τέθηκε σε ισχύ το 2007. Αυτές είναι πιθανό να περιλαμβάνουν νέες διατάξεις σχετικά με τα κρυπτονομίσματα, η διαπραγμάτευση των οποίων είχε απαγορευτεί πλήρως στην Κίνα πριν από τρία χρόνια.
Διάφορες δυνάμεις καθιστούν την αντιμετώπιση του προβλήματος πολύ πιο δύσκολη. Η πρώτη είναι η ραγδαία εξέλιξη μιας μακράς κουλτούρας ανεπίσημων τραπεζικών συναλλαγών, που βασίζεται σε αυτό που συχνά είναι γνωστό ως σύστημα Feiqian («ιπτάμενο χρήμα»). Η προέλευσή του δεν έχει καμία σχέση με το έγκλημα. Ξεκίνησε ως ένας τρόπος για τους εμπόρους να διακανονίζουν λογαριασμούς χωρίς να χρειάζεται να μεταφέρουν μετρητά σε μεγάλες αποστάσεις. Όπως και το σύστημα Hawala, που είναι δημοφιλές στη Μέση Ανατολή και τη Νότια Ασία, το Feiqian εξαρτάται από την εμπιστοσύνη: ένα χρηματικό ποσό που ανταλλάσσεται μεταξύ δύο μερών σε μια τοποθεσία αντιστοιχεί σε μια ισοδύναμη συναλλαγή σε μια άλλη.
Στην Κίνα, ιδίως μεταξύ των επιχειρήσεων κατά μήκος των ακτών, το Feiqian παρέμεινε σε κοινή χρήση ως ένας τρόπος για την ταχεία πραγματοποίηση διεθνών συμφωνιών, χωρίς την επιβάρυνση των γραφειοκρατικών τραπεζών. Οι Κινέζοι εργαζόμενοι στο εξωτερικό χρησιμοποιούν συχνά τέτοιες μεθόδους για να στείλουν εμβάσματα στην πατρίδα. Η σχεδόν καθολική χρήση μεταξύ των Κινέζων παγκοσμίως του WeChat, μιας εφαρμογής ανταλλαγής μηνυμάτων που συχνά συνδέεται με τους τραπεζικούς λογαριασμούς των ανθρώπων, έχει εκτοξεύσει το σύστημα Feiqian.
Η επιδημία του εθισμού στα οπιοειδή στην Αμερική έδωσε περαιτέρω ώθηση. Μερικά από τα δισεκατομμύρια δολάρια σε μετρητά που δημιουργούνται από τη ζήτηση ναρκωτικών επιστρέφουν λαθραία, με σημαντικό κίνδυνο, στα καρτέλ του Μεξικού. Κάποια παραδίδονται σε Μεξικανούς λαθρέμπορους χρημάτων, οι οποίοι χρεώνουν υψηλές προμήθειες: συνήθως μεταξύ 8% και 12%, σύμφωνα με το έγγραφο της κ. Kent και του κ. Gay. Οι Κινέζοι που παρέχουν υπηρεσίες ξεπλύματος χρήματος παρέχουν μια πολύ φθηνότερη επιλογή, ακόμα και σχεδόν δωρεάν.
Αυτό καθίσταται δυνατό τόσο από το σύστημα Feiqian όσο και από τις τεράστιες ανάγκες των Κινέζων, που θέλουν πρόσβαση σε περισσότερα δολάρια απ’ όσα επιτρέπει η κυβέρνησή τους. Οι Κινέζοι που παρέχουν υπηρεσίες ξεπλύματος χρήματος παίρνουν τα χρήματα από τα ναρκωτικά και τα πωλούν για γιουάν με υψηλό κέρδος: το Feiqian επιτρέπει σε έναν αγοραστή στην Αμερική να στείλει το καθορισμένο ισόποσο σε γουάν από τον τραπεζικό του λογαριασμό στην Κίνα σε έναν ή περισσότερους λογαριασμούς στην Κίνα που ελέγχονται απ’ όσους ξεπλένουν χρήμα. Καθώς τα χρήματα δεν διασχίζουν τα σύνορα, αυτό το είδος ανταλλαγής είναι εξαιρετικά δύσκολο να εντοπιστεί από τους ερευνητές της Αμερικής. Τα μεγάλα ποσά συχνά διασπώνται σε μικρότερα, που δεν τραβούν επίσης την προσοχή των ελεγκτών της Κίνας. Τα γιουάν στην Κίνα μπορούν στη συνέχεια να χρησιμοποιηθούν για την αγορά αγαθών που αποστέλλονται στο Μεξικό και πωλούνται για πέσος που παραδίδονται στα καρτέλ. Η διαδικασία είναι τόσο αποτελεσματική, που η παράδοση των πέσος ακολουθεί σχεδόν αμέσως μετά την παραλαβή των βρόμικων δολαρίων.
Οι διακινητές στην Ευρώπη φαίνεται να υιοθετούν επίσης αυτήν την ιδέα. Τον Οκτώβριο η αστυνομία στην Ιταλία συνέλαβε 33 άτομα για φερόμενη συμμετοχή σε ξέπλυμα άνω των 50 εκατ. ευρώ (53 εκατ. δολάρια) για εμπόρους ναρκωτικών, συμπεριλαμβανομένης της ‘Ndrangheta, μιας συμμορίας της ιταλικής μαφίας που ελέγχει μεγάλο μέρος της ευρωπαϊκής επιχείρησης κοκαΐνης αξίας πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων. Μεταξύ των συλληφθέντων ήταν επτά Κινέζοι πολίτες. Ένας Ιταλός αξιωματικός, υπεύθυνος για την επιχείρηση, δήλωσε στο πρακτορείο ειδήσεων Reuters ότι το ποσό που διακινήθηκε από τους φερόμενους ως εμπλεκόμενους σε ξέπλυμα χρήματος ήταν πιθανώς πολύ μεγαλύτερο από αυτό που κατάφερε να εντοπίσει η αστυνομία. Επίσης, τον ίδιο μήνα η αστυνομία στην Ιταλία και την Ισπανία συνέλαβε 78 άτομα για φερόμενη συμμετοχή σε δίκτυο διακίνησης κάνναβης. Η Europol δήλωσε ότι στο συνδικάτο είχαν εμπλακεί άτομα διάφορων εθνικοτήτων, συμπεριλαμβανομένων Αλβανών και Μαροκινών. Οι πληρωμές για τις αποστολές ναρκωτικών γίνονταν από Κινέζους τραπεζίτες Feiqian.
Σύμφωνα με το UNODC, στη Νοτιοανατολική Ασία οι κυβερνήσεις αντιμετωπίζουν «άνευ προηγουμένου προκλήσεις» από το διεθνικό οργανωμένο έγκλημα. Δείτε τη Σιγκαπούρη, η οποία συγκλονίστηκε τους τελευταίους μήνες από το μεγαλύτερο σκάνδαλο ξεπλύματος χρήματος. Πρόκειται για την κατάσχεση ή τη δέσμευση περισσότερων των 2 δισ. δολαρίων σε τραπεζικούς λογαριασμούς ή σε περιουσιακά στοιχεία, όπως πολυτελή ακίνητα, αυτοκίνητα και χρυσό. Αυτόν τον μήνα δικαστήριο της Σιγκαπούρης καταδίκασε δύο από τους δέκα Κινέζους πολίτες (ορισμένοι από τους οποίους κατείχαν και άλλα διαβατήρια) που είχαν συλληφθεί σε σχέση με την υπόθεση. Τους επιβλήθηκαν ποινές φυλάκισης 13 και 14 μηνών. Στον έναν κατασχέθηκαν περιουσιακά στοιχεία αξίας άνω των 120 εκατομμυρίων δολαρίων.
Το UNODC αναφέρει ότι το οργανωμένο έγκλημα στην περιοχή ανθεί χάρη στα «επίπεδα ρεκόρ» παραγωγής συνθετικών ναρκωτικών στο «Χρυσό Τρίγωνο» του Λάος, της Μιανμάρ και της Ταϊλάνδης. Οι περιοχές αυτές εξυπηρετούνται από ταχέως αναπτυσσόμενα υπόγεια τραπεζικά δίκτυα, που χρησιμοποιούν καζίνο, διαδικτυακές πλατφόρμες στοιχημάτων και κρυπτονομίσματα για το ξέπλυμα των χρημάτων των διακινητών. Οι προσπάθειες της Κίνας να εμποδίσει την πρόσβαση των πολιτών της σε όλα αυτά (προειδοποιώντας, για παράδειγμα, ότι η επίσκεψη σε καζίνο στο εξωτερικό μπορεί να θεωρηθεί παράνομη από την κινεζική αστυνομία) δεν έχουν δώσει λύση στο πρόβλημα. «Ποτέ δεν ήταν ευκολότερο να δημιουργηθεί μια επιχείρηση διαδικτυακού καζίνο με περιορισμένη τεχνική εμπειρία και πάγια κεφάλαια, ανεξάρτητα από τους νόμους περί τυχερών παιγνίων σε οποιαδήποτε δεδομένη δικαιοδοσία», ανέφερε το UNODC.
Eπίσης, είναι πολύ εύκολο να συνδεθεί κανείς με τους Κινέζους μεσίτες. Οι προσφορές των υπηρεσιών τους αφθονούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook και το WeChat. Οι υπόγειοι τραπεζίτες (που συχνά αναφέρονται στο διαδίκτυο ως chedui, ή μοτοσικλέτες) χρησιμοποιούν τέτοιες διαδικτυακές πλατφόρμες για να στρατολογήσουν ανθρώπους ως ενδιάμεσους μεταφορείς ή «money mules», όπως είναι γνωστοί όσοι επιτρέπουν να χρησιμοποιούνται οι τραπεζικοί τους λογαριασμοί για ξέπλυμα. Συχνά στοχεύουν Κινέζους φοιτητές στο εξωτερικό, οι οποίοι μπορεί να προσελκύονται από τις προμήθειες και να μη γνωρίζουν τους κινδύνους να συλληφθούν από την αστυνομία ή να εξαπατηθούν. Τον Δεκέμβριο η Europol ανακοίνωσε ότι είχε εντοπίσει σχεδόν 11.000 τέτοιους μεταφορείς και 500 «στρατολόγους» σε 26 χώρες, οδηγώντας στη σύλληψη περισσότερων των 1.000 ατόμων σε όλο τον κόσμο.
Το 2022 η αστυνομία της Κίνας ξεκίνησε μια τριετή εκστρατεία κατά της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, η οποία έχει οδηγήσει μέχρι στιγμής περισσότερα από 2.300 άτομα ενώπιον δικαστηρίου. Μια υπόθεση, που ανακοινώθηκε τον Δεκέμβριο, αφορούσε τη σύλληψη 74 ατόμων σε 17 επαρχιακές διοικήσεις, τα οποία ήταν ύποπτα για τη διακίνηση σχεδόν 16 δισ. γιουάν (2,1 δισ. δολάρια) σε συμφωνίες τύπου Feiqian. Υποτίθεται ότι διακινούσαν χρήματα μέσω περισσότερων των 1.000 τραπεζικών λογαριασμών, καθένας από τους οποίους είχε μέσο ημερήσιο τζίρο 3 εκατ. γιουάν. Αυτή είναι η κορυφή του παγόβουνου, καθώς η Αμερική υποστηρίζει ότι μέσω της Κίνας διακινούνται ετησίως περισσότερα από 150 δισ. δολάρια παράνομων εσόδων.
Η συμφωνία της Κίνας με την Αμερική για την ενίσχυση της συνεργασίας στην καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος ανακοινώθηκε από την υπουργό Οικονομικών της Αμερικής, Janet Yellen, κατά τη διάρκεια επίσκεψής της στο Πεκίνο νωρίτερα αυτόν το μήνα. Η χώρα της, δήλωσε, «δεν μπορεί να τα καταφέρει μόνη της». Είπε ότι οι αδυναμίες στα οικονομικά ρυθμιστικά καθεστώτα στην Κίνα και σε άλλες χώρες βοηθούσαν εγκληματικές συμμορίες που εμπλέκονται σε οτιδήποτε, από την εμπορία ανθρώπων μέχρι την απάτη. Ωστόσο, ακόμα και με την καλύτερη θέληση στον κόσμο θα ήταν δύσκολο να ελεγχθεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα τόσο μεγάλο, πολύπλοκο και «υπόγειο», όσο το επαγγελματικό ξέπλυμα χρήματος. Για τους αξιωματούχους σε δύο αμοιβαία επιφυλακτικές χώρες που έχουν μικρή εμπειρία από κοινή επιβολή του νόμου, θα είναι ακόμα πιο δύσκολο.
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
