THEPOWERGAME
Ο Mark Harbers έχει αναμφισβήτητα την πιο σημαντική δουλειά στις Κάτω Χώρες. Ως υπουργός Υποδομών, είναι υπεύθυνος για την κατασκευή των τεράστιων αναχωμάτων και των θυροφραγμάτων που προορίζονται για την προστασία της χώρας από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Αυτός ο χειμώνας κατέστησε σαφές πόσο κρίσιμη θα είναι αυτή η δουλειά. Στις αρχές Ιανουαρίου σήμανε συναγερμός εξαιτίας της υψηλής στάθμης του νερού σε όλη τη χώρα. Στο Marken, ένα ψαροχώρι βόρεια του Άμστερνταμ, τα κύματα έφταναν μόλις δύο μέτρα από την κορυφή του αναχώματος – πολύ πάνω από το πάτωμα των σπιτιών πίσω από αυτό. Το Markermeer, κομμάτι ενός κόλπου που χωρίζει τις βόρειες Κάτω Χώρες στη μέση, έφτασε στην υψηλότερη στάθμη που έχει σημειωθεί ποτέ, 45 εκατοστά πάνω από το εθνικό σημείο αναφοράς που είναι γνωστό ως Φυσιολογική Στάθμη του Άμστερνταμ.
Το πρόβλημα, εξηγεί ο κ. Harbers, ήταν «συνδυασμός τριών παραγόντων»: βροχή στο εσωτερικό της χώρας, βροχή αλλού στην Ευρώπη και αντίθετοι άνεμοι. Οι Κάτω Χώρες αποτελούν το δέλτα του ποταμού Ρήνου, ο οποίος αποστραγγίζει μεγάλο μέρος της Γερμανίας. Οι βροχές εβδομάδων στην κεντρική Ευρώπη έρεαν προς τα βόρεια και συσσωρεύονταν στο Markermeer και το IJsselmeer (άλλος κόλπος), τα οποία χωρίζονται από τη Βόρεια Θάλασσα με αναχώματα. Οι υπερχειλιστές των αναχωμάτων μπορούν να εκτονώσουν το νερό μόνο όταν η θάλασσα είναι χαμηλότερα από τους κόλπους. Όμως οι άνεμοι της καταιγίδας από το βορρά κρατούσαν τη θάλασσα πολύ ψηλά. Καθώς το νερό ανέβαινε, οι αρχές που διαχειρίζονται το τεράστιο δίκτυο καναλιών της χώρας άνοιξαν τις κλειδαριές, πλημμυρίζοντας καλλιεργήσιμες εκτάσεις για να διασκορπιστεί το φορτίο. Μέσα σε λίγες μέρες τα νερά υποχώρησαν.
Η μεγαλύτερη εικόνα, φυσικά, σχετίζεται με τη κλιματική αλλαγή. Η Βόρεια Θάλασσα έχει ανυψωθεί περίπου 19 εκατοστά από το 1900, ενώ ο ρυθμός έχει αυξηθεί από περίπου 1,7 χιλιοστά ετησίως σε περίπου 2,7 χιλιοστά από τη δεκαετία του 1990. Αυτό καθιστά όλο και πιο δύσκολο για το νερό των ποταμών να ρέει στη θάλασσα. Με το ένα τέταρτο της χώρας τους να βρίσκεται κάτω από το επίπεδο της θάλασσας, θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί ότι οι Ολλανδοί ψηφοφόροι θα ανησυχούσαν πολύ για την υπερθέρμανση του πλανήτη και θα επέλεγαν κόμματα που προσπαθούν να βάλουν τέλος τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Ωστόσο, στις βουλευτικές εκλογές του περασμένου Νοεμβρίου έδωσαν την πρώτη θέση σε έναν ακροδεξιό υποψήφιο, τον Geert Wilders, ο οποίος θέλει να πετάξει τις παγκόσμιες συμφωνίες για το κλίμα στα σκουπίδια. Το κόμμα του κ. Wilders πήρε το 23,5% των ψήφων, ενώ μια κοινή λίστα Πράσινων-Εργατικών πήρε μόλις 16%.
Σε όλη την Ευρώπη αυτόν τον χειμώνα, καθώς οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής γίνονται όλο και πιο έντονες, τα κόμματα που θέλουν να κάνουν κάτι γι’ αυτή δέχονται σφυροκόπημα. Στη Γερμανία, όπου οι πλημμύρες χτύπησαν πρώτα, η δημοτικότητα του κόμματος των Πρασίνων έπεσε κατακόρυφα. Το Αλγκάρβε της Πορτογαλίας υποφέρει από την ξηρασία, αλλά όσον αφορά τις εκλογές που θα διεξαχθούν στις 10 Μαρτίου, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η φιλική προς το πράσινο αριστερά βρίσκεται πολύ πίσω από την κεντροδεξιά και την ακροδεξιά. Η νότια Ισπανία έχει κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω ξηρασίας, αλλά η φιλοπράσινη κυβέρνηση υπό την ηγεσία των Σοσιαλιστών παραπαίει. Τα χιονοδρομικά κέντρα χωρίς χιόνι στην Ιταλία δεν έχουν κάνει τίποτα για την τύχη των περιβαλλοντικών κομμάτων. Το ιταλικό Πράσινο κόμμα συγκεντρώνει στις δημοσκοπίσεις ποσοστά γύρω στο 4%. Το χειμώνα οι ελβετικές Άλπεις εμφανίζονται στους χάρτες θερμικής ανωμαλίας της Ευρώπης ως μια κόκκινη λωρίδα, με 3°C πάνω από τους ιστορικούς μέσους όρους, αλλά το ακροδεξιό Ελβετικό Λαϊκό Κόμμα (SVP), το μεγαλύτερο στο κοινοβούλιο, κέρδισε ακόμα περισσότερες έδρες στις εκλογές του περασμένου φθινοπώρου, ενώ οι Πράσινοι συρρικνώθηκαν.
Δεν είναι ότι οι Ευρωπαίοι έχουν πάψει να νοιάζονται για το κλίμα. Σε ειδική έρευνα του Ευρωβαρόμετρου το περασμένο καλοκαίρι το χαρακτήρισαν ως το τρίτο σημαντικότερο πρόβλημα στον κόσμο, μετά την επισιτιστική ασφάλεια και τις ένοπλες συγκρούσεις. Οι Ολλανδοί πολίτες το χαρακτήρισαν μακράν το σημαντικότερο. Λίγους μήνες αργότερα ψήφισαν τον κ. Wilders. Γιατί τόση απαξίωση;
Σε κάποιο βαθμό, το πρόβλημα είναι ότι η κομματικοποίηση υπερισχύει των αποδείξεων. Οι πολιτικοί επιστήμονες διαπιστώνουν ότι η εμπειρία των ακραίων καιρικών φαινομένων κάνει τους ανθρώπους να υποστηρίζουν περισσότερο τις πράσινες πολιτικές, αλλά όχι πολύ. Σε μια μελέτη σε χιλιάδες Γερμανούς πριν και μετά τις μεγάλες πλημμύρες του 2013, όσοι είχαν βρεθεί σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από την πλημμύρα ήταν πιο πιθανό να θέλουν να καταπολεμήσουν την κλιματική αλλαγή. Μια μελέτη στη Βρετανία από τον Tobias Rüttenauer του University College του Λονδίνου κατέληξε σε παρόμοια αποτελέσματα τόσο για τις πλημμύρες όσο και για τους καύσωνες. Ωστόσο, όπως και με τον τυφώνα Κατρίνα στην Αμερική το 2005, η αντίδραση εξασθένησε με την πάροδο του χρόνου, και δεν υπήρξε καμία ή ελάχιστη επίδραση στους πεπεισμένους σκεπτικιστές.
Ένας άλλος λόγος για τον οποίο οι αντιδράσεις πολλών Ευρωπαίων στα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι υποτονικές είναι ότι οι κυβερνήσεις τους έχουν μέχρι στιγμής κάνει αξιοπρεπή δουλειά για να τους προστατέψουν. Η ανεξάρτητη αρχή ελέγχου των πλημμυρών των Κάτω Χωρών, το Ταμείο Δέλτα, θέτει στόχους και προϋπολογισμούς σε κλίμακα δεκαετιών. Σχεδιάζει να δαπανήσει μεταξύ 15,7 και 32,9 δισ. ευρώ (17 έως 35,7 δισ. δολάρια) έως το 2050 για την αναβάθμιση 2.000 χιλιομέτρων φραγμάτων. Μια έκθεση πέρυσι ανέφερε ότι, επί της αρχής, η χώρα θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την άνοδο της στάθμης της θάλασσας κατά τρία μέτρα, αν και θα απαιτούνταν τεράστιες νέες υποδομές. «Η προστασία των υδάτων είναι χαραγμένη στο DNA των Ολλανδών και των πολιτικών», λέει ο κ. Harbers. Ακόμα και ο κ. Wilders δεν αρνείται ότι η κλιματική αλλαγή συμβαίνει – απλώς πιστεύει ότι οι Κάτω Χώρες πρέπει να την αντιμετωπίσουν χτίζοντας ψηλότερα αναχώματα.
Για άλλους Ευρωπαίους, οι συνέπειες των φιλικών προς το κλίμα πολιτικών είναι απλά πολύ άσχημες για το πορτοφόλι τους. Οι Πράσινοι της Γερμανίας άρχισαν να χάνουν έδαφος όταν εισήγαγαν ένα ακριβό υποχρεωτικό σχέδιο αντλιών θερμότητας για τους ιδιοκτήτες σπιτιών, ακόμα και τη στιγμή που οι τιμές της ενέργειας εκτοξεύονταν στα ύψη. Τώρα συγκεντρώνουν ποσοστό μόλις 14%. Εδώ και μήνες, αγρότες από όλη την ήπειρο πολιορκούν τις Βρυξέλλες με τα τρακτέρ τους σε μια προσπάθεια να ανατρέψουν τα περιβαλλοντικά μέτρα που περιλαμβάνονται στην Πράσινη Νέα Συμφωνία της ΕΕ, η οποία τελικά πέτυχε. Εν τω μεταξύ, πέρυσι στην Ελβετία οι προσπάθειες να περάσει ένας νόμος για το κλίμα με δημοψήφισμα βρήκαν αντίθετη μια ομάδα που θα περίμενε κανείς να κατανοήσει την απειλή της εξαφάνισης του χιονιού στις Άλπεις: τους ιδιοκτήτες ξενοδοχείων.
Το ελβετικό δημοψήφισμα για το κλίμα, το οποίο έθεσε ως στόχο μηδενικές καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050, ήταν η δεύτερη προσπάθεια της χώρας. Το 2020, μια αυστηρότερη εκδοχή του είχε καταψηφιστεί. Το νέο περιλάμβανε λιγότερους φόρους, έδινε έμφαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στην αντιστάθμιση των εκπομπών άνθρακα, και πέρασε άνετα. Οι υποστηρικτές «συγκρότησαν έναν τεράστιο συνασπισμό», λέει ο Artan Islamaj της φιλελεύθερης ακτιβιστικής ομάδας Libero που υποστήριξε το νομοσχέδιο. Η ένωση ιδιοκτητών εστιατορίων και ξενοδοχείων ήταν το μόνο λόμπι που αντιτάχθηκε ομοιόμορφα, και το SVP το μόνο πολιτικό κόμμα- και οι δύο είπαν ότι απειλούσε την ενεργειακή ασφάλεια.
Η αντίθεση των ξενοδόχων φαίνεται αρχικά μυστηριώδης. Η κλιματική αλλαγή είναι ένα υπαρξιακό ζήτημα για τη χιονοδρομική βιομηχανία των Άλπεων, αξίας 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως. Σύμφωνα με μια μελέτη, αν η υπερθέρμανση του πλανήτη φτάσει τους 2°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, περισσότερα από τα μισά χιονοδρομικά κέντρα στην Ευρώπη θα κινδυνεύουν να έχουν κάθε χρόνο την ίδια εικόνα με τα χειρότερα έτη από 1961 έως το 1990. Οι παγετώνες της περιοχής χάνουν μάζα με ρυθμό που αφήνει άναυδους τους επιστήμονες. Tα τελευταία δύο χρόνια «όλα τα προηγούμενα ρεκόρ καταρρίφθηκαν», λέει ο Matthias Huss, ειδικός στο πανεπιστήμιο ETH Zurich.
Όμως, για τους ιδιοκτήτες θέρετρων, η κλιματική αλλαγή είναι απλώς κάτι που πρέπει να αντιμετωπίσουν. Η επιβράδυνσή της είναι πέρα από τον έλεγχό τους. Ένας λόγος για τον οποίο μπορεί να αντιτάσσονται στα ακριβά σχέδια για την πράσινη ενέργεια είναι ότι οι ανελκυστήρες και τα μηχανήματα παραγωγής χιονιού τους καθιστούν ευάλωτους στις υψηλές τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος. Το Aletsch Arena, ένα ελβετικό χιονοδρομικό συγκρότημα, απαγορεύει τα αυτοκίνητα και τα ιδιωτικά snowmobiles και χρησιμοποιεί πράσινη υδροηλεκτρική ενέργεια από ένα κοντινό φράγμα, αλλά δεν έχουν όλα τα χιονοδρομικά κέντρα αυτές τις επιλογές. Οι ιδιοκτήτες του ελπίζουν ότι το μεγάλο υψόμετρο θα τους προστατεύσει, καθώς οι πλαγιές πάνω από τα 2.000 μέτρα αναμένεται να έχουν αξιοπρεπή χιονοκάλυψη τουλάχιστον μέχρι το τέλος του αιώνα.
Ωστόσο, η κλιματική αλλαγή αποτελεί τεράστια απειλή για το άλλο αξιοθέατο του θέρετρου: τον μεγάλο παγετώνα Aletsch, τον μεγαλύτερο στην ηπειρωτική Ευρώπη, έναν ποταμό πάγου μήκους 22 χιλιομέτρων και βάθους 800 μέτρων. Ο Martin Nellen πραγματοποιεί περιηγήσεις στον παγετώνα εδώ και 45 χρόνια. Όταν ξεκίνησε μπορούσε να μπαίνει απευθείας από την επιφάνεια του πάγου σε μια ορεινή καλύβα όπου οι ομάδες του τρώνε το μεσημεριανό γεύμα. Τώρα χρειάζεται να ανέβει μια σκάλα 460 σκαλοπατιών. Ο μεγάλος παγετώνας Aletsch μπορεί να χάσει τη μισή του μάζα μέχρι το 2100. Λίγο μυστικιστής, ο κ. Nellen λέει ότι συνήθιζε να μιλάει στον παγετώνα ο οποίος του έλεγε «δεν σας χρειάζομαι, εσείς με χρειάζεστε… Τώρα, το να τον βλέπω να λιώνει, είναι πραγματικά λυπηρό».
Ένας λόγος για τον οποίο η κλιματική αλλαγή είναι πολιτικά δύσκολη είναι ότι συμβαίνει πολύ αργά. Ελάχιστοι Ευρωπαίοι έχουν παρακολουθήσει τις επιπτώσεις της επί δεκαετίες, όπως ο κ. Nellen. Ένας άλλος λόγος είναι ότι είναι τόσο διασκορπισμένη που καμία χώρα δεν μπορεί μόνη της να την επηρεάσει ιδιαίτερα. Ο μεγάλος παγετώνας Aletsch ρέει νότια στον ποταμό Ροδανό, αλλά στην άλλη πλευρά της κορυφογραμμής στο βόρειο άκρο του, το λιωμένο χιόνι ρέει βόρεια στον Ρήνο, ξεκινώντας το ταξίδι του μήκους 1.230 χιλιομέτρων προς τις Κάτω Χώρες. Οι Ολλανδοί ψηφοφόροι δεν μπορούν να ελέγξουν τις επιλογές που κάνουν οι Ελβετοί για την κλιματική αλλαγή και το αντίστροφο. Όμως και οι δύο θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες αυτών των επιλογών.
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
