THEPOWERGAME
Ο Στέφανος Χανδακάς, πρόεδρος της HOPEGenesis, αναπληρωτής καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Λευκωσίας, στο πλαίσιο του συνεδρίου για το δημογραφικό που διοργάνωσε ο Economist, μίλησε στο powergame.gr για την υπογεννητικότητα στη χώρα μας, τους τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος αλλά και τις δράσεις της HOPEGenesis για την στήριξη των ακριτικών οικογενειών στην προσπάθειά τους να κάνουν παιδιά και να παραμείνουν στον τόπο τους.
Ποια είναι η εικόνα που έχετε σχετικά με την υπογεννητικότητα στην Ελλάδα;
Δυστυχώς, αυτό που έχουμε δει τα τελευταία χρόνια είναι μια ραγδαία μείωση των γεννήσεων η οποία την τελευταία δεκαπενταετία έχει αγγίξει το 50%. Θα χρησιμοποιήσω δύο αριθμούς που είναι πραγματικά απογοητευτικοί: το 2010 είχαμε στην Ελλάδα περίπου 120.000 γεννήσεις ενώ το 2023 κλείσαμε με 73.000 γεννήσεις. Μιλάμε για μία κατακόρυφη μείωση των γεννήσεων κάτι το οποίο συνεπάγεται ότι το 2070 ο πληθυσμός της Ελλάδας θα είναι γύρω στα 8.000.000 ενώ στα πιο απαισιόδοξα σενάρια αναφέρεται ότι θα είμαστε γύρω στα 6,2 εκατ. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι ενώ πριν από λίγα χρόνια μιλούσαμε για ανατροπή του δημογραφικού προβλήματος, τώρα μιλάμε για μέτρα που θα επιβραδύνουν τη μείωση του πληθυσμού.
Ποια είναι τα μέτρα που μπορούν να βοηθήσουν στην αύξηση των γεννήσεων;
Το πρόβλημα του δημογραφικού είναι δυναμικό και συνεχώς αλλάζει. Έχουν διαφοροποιηθεί πολύ τα δεδομένα, και οι βασικοί λόγοι του προβλήματος εστιάζονται σε τρεις πυλώνες σύμφωνα με τους οποίους πρέπει να ληφθούν μέτρα:
- Ο ένας έχει να κάνει με το γεγονός ότι χρειάζεται σημαντική υποστήριξη του γηγενούς πληθυσμού, δηλαδή, πρέπει η Ελλάδα, όπως και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, να πάρει πλέον ραγδαία μέτρα για το δημογραφικό. Θ΄ αναφέρω μερικά παραδείγματα:
Η Ιταλία πλέον χρηματοδοτεί με 500 ευρώ το κάθε παιδί ανά μήνα για 18 χρόνια, η Ουγγαρία έχει σοβαρές φορολογικές απαλλαγές, δηλαδή, στα 3 παιδιά έχεις 30%, στα 4 έχεις πλήρη φοροαπαλλαγή, οπότε καταλαβαίνετε ότι τα επιδόματα που έχουμε στην Ελλάδα που είναι της τάξης των δεκάδων ευρώ τον μήνα ή τις 2.000 ευρώ ανά τοκετό δεν έχουν αποδώσει και δεν φαίνεται να αποδίδουν στο μέλλον. - Ο δεύτερος πυλώνας αφορά ένα πολύ μεγάλο κεφάλαιο, αυτό που λέμε brain drain. Στη δεκαετία της κρίσης στην Ελλάδα, από το 2008 – 2019, έφυγαν περίπου 500.000 Έλληνες νέοι, οι οποίοι αποτελούσαν όχι μόνο εργατικό δυναμικό, εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό, αλλά άνδρες και γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Αυτοί λοιπόν οι Έλληνες αυτή τη στιγμή έχουν εγκατασταθεί σε χώρες του εξωτερικού, έχουν κάνει εκεί τις οικογένειές τους και η πλειοψηφία τους θα παραμείνει στο εξωτερικό. Χρειάζεται λοιπόν και σε αυτές τις περιπτώσεις να ληφθούν σημαντικά μέτρα προκειμένου να επαναπατριστούν σε καλές συνθήκες εργασίας, με σοβαρούς μισθούς, με φορολογικά κίνητρα προκειμένου ένα κομμάτι από αυτούς τους Έλληνες να επιστρέψει στην Ελλάδα.
Αναφέρω τρεις αριθμούς που παρουσίασε η Dianeosis, για το συγκεκριμένο πληθυσμό: αυτοί οι άνθρωποι παράγουν στο εξωτερικό έργο αξίας 50 δισ. ευρώ, πληρώνουν φόρους αξίας 12 δισ. ευρώ, ποσά δηλαδή που χάνονται από την Ελλάδα κι όχι μόνο αυτό αλλά η Ελλάδα έχει πληρώσει 8 δισ. ευρώ για να τους εκπαιδεύσει. Άρα υπάρχει και οικονομική πτυχή από πλευράς δημογραφικού γιατί όλοι αυτοί θα γεννούσαν και θα έκαναν οικογένειες στην Ελλάδα κάτι που δεν συμβαίνει τώρα.
3. Ο τρίτος πυλώνας βέβαια και πολύ σημαντικός είναι το κομμάτι των μεταναστών, βασικό κομμάτι του παζλ της λύσης, που κι εκεί όμως χρειάζεται δομημένη μορφή ενσωμάτωσης. Αυτοί οι άνθρωποι πρέπει να μπουν με έναν αρμονικό τρόπο στην ευρωπαϊκή κοινωνία αλλά πρέπει σταδιακά να εκπαιδευτούν και να μπουν και στον ευρωπαϊκό τρόπο σκέψης που παράγει αυτή την ασφαλή κοινωνία στην οποία ζούμε εμείς αυτή τη στιγμή.
Από την ιατρική πλευρά τώρα, έχει παρατηρηθεί ότι ο μέσος όρος ηλικίας των γυναικών που προσπαθούν να κάνουν παιδιά έχει αυξηθεί. Μέθοδος, όπως η κρυοσυντήρηση ωαρίων μπορεί να βοηθήσει;
Αυτή είναι μια πολύ σημαντική ερώτηση μια και εμείς ως γιατροί, η επιστήμη και η τεχνολογία έχουμε πετύχει σταδιακά τη μακροβιότητα. Φανταστείτε ότι τα παιδιά που γεννιούνται το 2024 έχουν μέσο προσδόκιμο ζωής τα 105 χρόνια. Η επιστήμη λοιπόν έχει πετύχει τη μακροβιότητα όμως αυτό δεν αλλάζει το σώμα της γυναίκας σε ό,τι αφορά τη γονιμότητα. Βλέπουμε δηλαδή ότι, επειδή οι γυναίκες αισθάνονται νεότερες και φαίνονται νεότερες στα 45 ή στα 50 θεωρούν ότι έχουν τη δυνατότητα σε αυτή την ηλικία να κάνουν παιδιά. Αυτό δυστυχώς δεν συμβαίνει και δεν μπορεί να αλλάξει. Η ωοθήκη έχει μια συγκεκριμένη δυνατότητα παραγωγής ωαρίων η οποία φθίνει ραγδαία μετά τα 35. Η κατάψυξη ωαρίων είναι μία πολύ καλή λύση. Στον δυτικό κόσμο είναι πολύ διαδεδομένη και υπάρχουν μεγάλες εταιρείες που το έχουν σαν βασική παροχή σε όλες τις νέες γυναίκες που προσλαμβάνουν στα 24 – 25 τους χρόνια, γιατί τότε η ποιότητα ωαρίων τους είναι άριστη. Η τεχνική είναι απόλυτα ασφαλής και τους βγάζει από το άγχος «να κάνω παιδί να κάνω οικογένεια» και βεβαίως είναι μια επιλογή για τη γυναίκα ν΄ αποφασίσει όποτε θέλει αυτή, πότε και αν θα το κάνει.
Είναι πολύ δυσάρεστο, με την εμπειρία που έχουμε από τη μονάδα εξωσωματικής στο ΥΓΕΙΑ IVF, με μέση ηλικία μιας γυναίκας που ζητάει να γίνει μητέρα αυτή τη στιγμή να είναι τα 40,1 χρόνια. Είναι το μεγαλύτερο νούμερο στην Ευρώπη. Μια γυναίκα στα 40 της έχει μικρές πιθανότητες να μείνει έγκυος, ενώ η ίδια αισθάνεται υγιής και φαίνεται υγιής και νέα. Όμως οι ωοθήκες της είναι 40 ετών. Για να σας δώσω ένα παράδειγμα, μία γυναίκα 30 ετών έχει πιθανότητα εγκυμοσύνης που περνάει το 50%, ενώ μια γυναίκα που είναι 40 ετών έχει πιθανότητα εγκυμοσύνης γύρω στο 15 με 20%.
Η HOPE Genesis κάνει προσπάθειες εδώ και χρόνια να στηρίξει οικογένειες σε απομακρυσμένες και ακριτικές περιοχές. Θέλετε να μας μιλήσετε για αυτό;
Εμείς ξεκινήσαμε τη δράση μας το 2015, κυρίως σε ακριτικές σε δυσπρόσιτες περιοχές όπου εντοπίσαμε ότι υπήρχε το οξύτερο πρόβλημα στην Ελλάδα. Τα νησιά μας αλλά και ηπειρωτικά χωριά είχαν αρχίσει να ερημώνουν και να παρουσιάζουν μηδενικές γεννήσεις έναντι θανάτων, κάτι το οποίο σήμαινε ότι τα νησιά σταδιακά θ΄ αδειάσουν και θα υπήρχε μια αλυσιδωτή αντίδραση όχι μόνο οικονομικής φύσεως αλλά πολιτιστικής και κοινωνικής. Αυτό λοιπόν που έχουμε κάνει είναι ότι έχουμε «υιοθετήσει» περιοχές κυρίως ακριτικές, πάνω από 450 μέχρι σήμερα, έχουμε 50 εθελοντές γιατρούς, πάρα πολύ μεγάλους χορηγούς, μεγάλες εταιρείες και ιδρύματα.
Αυτό που κάνουμε είναι ότι υιοθετούμε τις περιοχές, δηλαδή παρέχουμε δωρεάν, ανεξαρτήτως οικονομικών κριτηρίων, θεραπείες γονιμότητας για τις γυναίκες που δεν μπορούν να κάνουν παιδιά, ή για αυτές που μπορούν, όλες τις εξετάσεις, μετακινήσεις, τον τοκετό ή οποιαδήποτε άλλα έξοδα προκύπτουν από μία εγκυμοσύνη, διακομιδές κλπ.
Η δεύτερη φάση του προγράμματος η οποία ξεκίνησε το 2019 με τη Eurolife παρουσιάζει ένα πρόγραμμα ενδυνάμωσης των τοπικών κοινωνιών. Προκειμένου δηλαδή οι γυναίκες αυτές όχι μόνο να κάνουν παιδιά αλλά να πάρουν τη δύσκολη απόφαση να παραμείνουν στον τόπο τους και να μεγαλώσουν εκεί αυτά τα παιδιά, έχουμε δημιουργήσει ένα πρόγραμμα με 12 βρεφονηπιακούς σταθμούς. Ήδη έχουμε παραδώσει τους τέσσερις, στο Καστελόριζο, στην Πάτμο, στους Λειψούς και στα Άγραφα στην Ευρυτανία. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει άλλα 8 ακριτικά νησιά που θα παραδοθούν μέχρι το 2026 ώστε να ενισχύσουμε τις τοπικές κοινωνίες.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
