THEPOWERGAME
Αν και πέθαινε από καρκίνο του εγκεφάλου, ο Tu Changwang είχε κάτι τελευταίο να πει. Ο αξιοσέβαστος Κινέζος μετεωρολόγος είχε παρατηρήσει ότι το κλίμα θερμαίνεται. Έτσι, το 1961 προειδοποίησε μέσα από την εφημερίδα People’s Daily, το φερέφωνο του Κομμουνιστικού Κόμματος, ότι κάτι τέτοιο μπορεί να αλλάξει τις συνθήκες που συντηρούν τη ζωή. Ωστόσο, έβλεπε την αύξηση της θερμοκρασίας ως μέρος ενός κύκλου στην ηλιακή δραστηριότητα, ο οποίος πιθανότατα κάποια στιγμή θα αντιστρεφόταν. Ο Tu δεν υποπτευόταν ότι η καύση ορυκτών καυσίμων διοχέτευε διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα και προκαλούσε την αλλαγή του κλίματος. Σε εκείνο το τεύχος της People’s Daily, λίγες σελίδες πριν από την εργασία του, υπήρχε μια φωτογραφία με χαμογελαστούς ανθρακωρύχους. Η Κίνα βιαζόταν να εκβιομηχανιστεί με στόχο να φτάσει οικονομικά τη Δύση.
Σήμερα, η Κίνα είναι μια βιομηχανική δύναμη, η οποία φιλοξενεί πάνω από το ένα τέταρτο της παγκόσμιας παραγωγής – περισσότερο από ό,τι η Αμερική και η Γερμανία συνδυαστικά. Ωστόσο, η πρόοδός της έχει κόστος όσον αφορά τις εκπομπές ρύπων. Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες η Κίνα έχει απελευθερώσει στην ατμόσφαιρα, συνολικά, περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από οποιαδήποτε άλλη χώρα (βλ. διάγραμμα 1). Κάθε χρόνο, σύμφωνα με την αμερικανική εταιρεία ερευνών Rhodium Group, εκπέμπει πλέον πάνω από το ένα τέταρτο των παγκόσμιων αερίων του θερμοκηπίου, ποσότητα, περίπου διπλάσια από την Αμερική, η οποία έρχεται δεύτερη (αν και σε βάση ανά άτομο η Αμερική εξακολουθεί να είναι χειρότερη).
Υπό αυτή την έννοια, εάν ο κόσμος πρόκειται να διατηρήσει την υπερθέρμανση του πλανήτη από τη Βιομηχανική Επανάσταση κάτω από τους 2°C, όπως δεσμεύτηκαν οι κυβερνήσεις στην ετήσια σύνοδο κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα στο Παρίσι το 2015, πολλά εξαρτώνται από την Κίνα. Η φετινή σύνοδος κορυφής (COP28) ξεκίνησε στις 30 Νοεμβρίου στο Ντουμπάι. Η Κίνα έχει τόσο καλά όσο και κακά νέα για τους συμμετέχοντες.
Τα καλά είναι ότι σύντομα οι εκπομπές της Κίνας θα σταματήσουν να αυξάνονται. Ορισμένοι αναλυτές πιστεύουν ότι φέτος θα κορυφωθούν. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κορύφωση θα έρθει πριν από το 2030, που είναι ο στόχος που έχει θέσει η Κίνα για τον εαυτό της. Κατασκευάζει πυρηνικούς σταθμούς πιο γρήγορα από οποιαδήποτε άλλη χώρα. Παράλληλα, έχει επενδύσει σε μεγάλο βαθμό στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (βλ. διάγραμμα 2), με αποτέλεσμα να διαθέτει σήμερα περίπου 750 γιγαβάτ αιολικής και ηλιακής παραγωγικής δυναμικότητας, περίπου το ένα τρίτο του παγκόσμιου συνόλου. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας η κυβέρνηση στοχεύει να διαθέτει 1.200 γιγαβάτ, περισσότερο από το συνολικό δυναμικό ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυτή τη στιγμή. Η Κίνα, κατά πάσα πιθανότητα, θα υπερβεί τον στόχο.
Όμως, δεν είναι μόνο η υιοθέτηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από την Κίνα που τη βοηθά να περιορίσει τις εκπομπές. Η παραγωγή χάλυβα και τσιμέντου με μεγάλη ένταση άνθρακα μειώνεται. Μετά από δεκαετίες κατασκευής δρόμων και σιδηροδρόμων, η κυβέρνηση ξοδεύει λιγότερα χρήματα σε μεγάλα έργα υποδομής. Μια μακρά επέκταση του τομέα των ακινήτων κατέληξε σε κατάρρευση που κλόνισε την οικονομία, αλλά οδήγησε σε λιγότερες εκπομπές. Στο μέλλον, ελάχιστοι αναλυτές αναμένουν ότι το ΑΕΠ της Κίνας θα αυξηθεί τόσο γρήγορα όσο στο τέλος του περασμένου αιώνα και στις αρχές του τρέχοντος. Με άλλα λόγια, η πιο βρώμικη φάση της ανάπτυξης της Κίνας ανήκει μάλλον στο παρελθόν.
Πιο σημαντικό από την κορύφωση, όμως, είναι το τι θα συμβεί στη συνέχεια. Η Κίνα έχει δεσμευτεί να εξαλείψει τις καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (ή να γίνει «ουδέτερη ως προς τον άνθρακα») έως το 2060. Αυτός ο στόχος θα είναι πολύ πιο δύσκολο να επιτευχθεί. Ακόμα και μετά από αυτή τη μαζική ένεση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ο βρώμικος άνθρακας εξακολουθεί να παρέχει πολύ περισσότερο από το μισό της ενέργειας της χώρας, ποσοστό μικρότερο σε σχέση με το περίπου 70% το 2011, αλλά η ποσότητα άνθρακα που καίει η Κίνα συνεχίζει να αυξάνεται, καθώς η ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια παρουσιάζει ανοδική τάση. Πέρυσι η χώρα εξόρυξε 4,5 δισ. τόνους μαύρου πετρώματος, ενώ, κατά μέσο όρο, ενέκρινε την κατασκευή περίπου δύο νέων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα κάθε εβδομάδα.
Πολλοί από αυτούς μπορεί να μην κατασκευαστούν ποτέ. Τα μειούμενα ποσοστά χρησιμοποίησης των υφιστάμενων σταθμών καύσης άνθρακα υπονομεύουν την υπόθεση της περαιτέρω κατασκευής. Ωστόσο, η Κίνα δεν απομακρύνεται από τον άνθρακα τόσο γρήγορα όσο θα ήθελαν οι περιβαλλοντολόγοι ή όπως λένε οι αναλυτές, όσο είναι απαραίτητο για να επιτύχει τον στόχο της για το 2060. Μέρος του προβλήματος είναι ότι η χώρα διαθέτει μεγάλες ποσότητες. Με ελάχιστο πετρέλαιο ή φυσικό αέριο, ο άνθρακας παρέχει στην Κίνα μια ασφαλή πηγή ενέργειας. Η εξόρυξή του δημιουργεί θέσεις εργασίας. Η κατασκευή ενός εργοστασίου καύσης άνθρακα, είτε χρειάζεται είτε όχι, είναι επίσης ένας συνηθισμένος τρόπος για τις τοπικές κυβερνήσεις να ενισχύσουν την οικονομική ανάπτυξη.
Το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της Κίνας χτίστηκε με γνώμονα τον άνθρακα. Στα εργοστάσια που τον καταναλώνουν, οι άνθρωποι αποφασίζουν πότε θα ανεβάσουν ή θα κατεβάσουν τους ρυθμούς. Όμως, όταν πρόκειται για ηλιακή και αιολική ενέργεια, το αφεντικό είναι η φύση. Έτσι, το δίκτυο πρέπει να γίνει πιο ευέλικτο. Όταν υπάρχει πλεόνασμα ενέργειας σε ένα σημείο, πρέπει να μπορεί να αποθηκεύεται ή να μεταφέρεται αλλού, διαφορετικά, η Κίνα δεν θα είναι σε θέση να φιλοξενήσει πολλές νέες ανεμογεννήτριες και ηλιακούς συλλέκτες στο μέλλον.
Οι περισσότερες χώρες πρέπει να κάνουν παρόμοιες αλλαγές στα δίκτυά τους. Ωστόσο, η πρόκληση που αντιμετωπίζει η Κίνα, είναι μοναδική, λέει ο David Fishman της Lantau Group, μιας εταιρείας συμβούλων ενέργειας. Το μεγαλύτερο μέρος των ηλιακών και αιολικών πόρων της χώρας βρίσκεται στα δυτικά, αλλά η ενέργεια που παράγουν χρειάζεται κυρίως στα ανατολικά, όπου βρίσκονται οι μεγαλύτερες πόλεις της χώρας. Η μεταφορά της σε τόσο μεγάλες αποστάσεις είναι δύσκολη. Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι οι επαρχιακές κυβερνήσεις έχουν μεγάλο λόγο για το πώς λειτουργεί το δικό τους τμήμα του δικτύου. Δεν τους αρέσει να εξαρτώνται η μία από την άλλη για ενέργεια. Έτσι, για παράδειγμα, μια επαρχία μπορεί να προτιμά να χρησιμοποιεί το δικό της εργοστάσιο άνθρακα παρά μια καθαρότερη πηγή ενέργειας που βρίσκεται αλλού.
Όσοι ανησυχούν για την πρόοδο της Κίνας ανησυχούν επίσης για το μεθάνιο, ένα ισχυρό αέριο του θερμοκηπίου. Ορισμένες χώρες μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές μεθανίου με απλούς τρόπους, όπως με την επισκευή των σωλήνων αερίου που παρουσιάζουν διαρροές. Όμως, το μεγαλύτερο μέρος του μεθανίου που προέρχεται από την Κίνα βγαίνει από ανθρακωρυχεία ή παράγεται από μικρόβια σε ορυζώνες. Η επίλυση του προβλήματος είναι δύσκολη χωρίς το κλείσιμο των ορυχείων ή την αλλαγή των γεωργικών πρακτικών. Έτσι, στη σύνοδο κορυφής της ΟΗΕ για το κλίμα το 2021, η Κίνα αρνήθηκε να συμμετάσχει στην προσπάθεια περισσοτέρων των 100 άλλων χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Αμερικής, οι οποίες δεσμεύτηκαν να μειώσουν τις παγκόσμιες εκπομπές μεθανίου κατά τουλάχιστον 30% έως το 2030. Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, ωστόσο, η Κίνα δήλωσε ότι θα αντιμετωπίσει το ζήτημα στο εθνικό της σχέδιο για το κλίμα για το 2035 (το οποίο μπορεί να μην δημοσιευθεί για άλλα δύο χρόνια).
Απέναντι σε αυτές τις προκλήσεις, οι ηγέτες της Κίνας οφείλουν να είναι τολμηροί. Βέβαια, οι φιλοδοξίες τους για το κλίμα μπορεί να έχουν ήδη κορυφωθεί, λέει ο Li Shuo, ο νέος διευθυντής του China Climate Hub στο Asia Society Policy Institute στη Νέα Υόρκη. Πιστεύει ότι οι διακοπές ρεύματος που προκαλούνται από την εκτίναξη των τιμών του άνθρακα και τις ξηρασίες, οι οποίες διαταράσσουν την υδροηλεκτρική ενέργεια, έχουν τρομάξει την κυβέρνηση τα τελευταία χρόνια. Τώρα οι αξιωματούχοι ανησυχούν ότι οι φιλικές προς το κλίμα πολιτικές θα υπονομεύσουν την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας (οι πράσινοι υποστηρίζουν ότι ορισμένες μεταρρυθμίσεις, όπως η αύξηση της ευελιξίας του δικτύου, θα είχαν το αντίθετο αποτέλεσμα). Ο κ. Li αναμένει ότι οι εκπομπές της Κίνας θα παραμείνουν στο ίδιο επίπεδο παρά θα μειωθούν.
Η Κίνα, ωστόσο, έχει σοβαρούς λόγους να δίνει προτεραιότητα στο κλίμα. Ορισμένες από τις μεγαλύτερες πόλεις της, συμπεριλαμβανομένης της Σαγκάης, βρίσκονται στις ακτές και θα μπορούσαν να καταποντιστούν από την άνοδο της στάθμης των θαλασσών. Ο άνυδρος βορράς στερείται πόσιμου νερού, ενώ τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν ήδη αρχίσει να επιβαρύνουν τη χώρα. Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο ιατρικό περιοδικό Lancet, πέρυσι οι θάνατοι που σχετίζονται με τους καύσωνες στην Κίνα αυξήθηκαν κατά 342% σε σύγκριση με τον ιστορικό μέσο όρο. Αυτό το καλοκαίρι οι πλημμύρες κατέστρεψαν μεγάλο μέρος της σοδειάς σιταριού.
Εν τω μεταξύ, η Κίνα έχει καταστεί ηγέτιδα στις τεχνολογίες πράσινης ενέργειας. Ο υπόλοιπος κόσμος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις κινεζικές εφοδιαστικές αλυσίδες ηλιακών πάνελ και μπαταριών. Φέτος η Κίνα ξεπέρασε την Ιαπωνία και έγινε ο μεγαλύτερος εξαγωγέας αυτοκινήτων στον κόσμο, εν μέρει χάρη στην κινεζική κυριαρχία στα ηλεκτρικά οχήματα.
Έτσι, υπάρχει κάποια ελπίδα ότι η Κίνα θα διαδραματίσει παραγωγικό ρόλο στη σύνοδο κορυφής για το κλίμα στο Ντουμπάι. Με φιλοδοξίες να ηγηθεί του
παγκόσμιου Νότου, δεν θα θελήσει να φανεί ότι παραμελεί ένα ζήτημα που απασχολεί κυρίως πολλούς αξιωματούχους στις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι αισιόδοξοι επισημαίνουν επίσης τη συνάντηση, τον Νοέμβριο, μεταξύ του Xie Zhenhua, του απεσταλμένου της Κίνας για το κλίμα, και του John Kerry, του Αμερικανού ομολόγου του. Συμφώνησαν σε κάποια μικρά βήματα, όπως η συνεργασία σε έργα δέσμευσης του άνθρακα.
Ωστόσο, η Κίνα έχει επίσης καταστήσει σαφές ότι δεν θα υποκύψει στις πιέσεις για την κλιματική αλλαγή. Νωρίτερα φέτος, ο ηγέτης της Xi Jinping επανέλαβε τον στόχο του για επίτευξη μέγιστης εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα έως το 2030 και ουδετερότητας ως προς τον άνθρακα έως το 2060. «Αλλά η πορεία, η μέθοδος, ο ρυθμός και η ένταση για την επίτευξη αυτού του στόχου οφείλουν και πρέπει να καθοριστούν από εμάς τους ίδιους και δεν θα επηρεαστούν ποτέ από άλλους», δήλωσε.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
