THEPOWERGAME
Πριν από μερικά χρόνια οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας είχαν την τιμητική τους κάτω από τον Ήλιο (και τον άνεμο). Τα χαμηλά επιτόκια μείωσαν το κόστος της καθαρής ενέργειας, η οποία κοστίζει ακριβά να αναπτυχθεί, αλλά λειτουργεί με τον Ήλιο και τον άνεμο που προσφέρονται δωρεάν. Οι τιμές των ηλιακών συλλεκτών και των ανεμογεννητριών μειώθηκαν, καθώς οι τεχνολογίες ωρίμαζαν και οι κατασκευαστές αποκτούσαν κλίμακα. Αυτές οι εξελίξεις μείωσαν το σταθμισμένο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας (LCOE) -το οποίο λαμβάνει υπόψη τις κεφαλαιακές και λειτουργικές δαπάνες ανά μονάδα ενέργειας- για την ηλιακή, τη χερσαία και την υπεράκτια αιολική ενέργεια κατά 87%, 64% και 55%, αντίστοιχα, μεταξύ 2010 και 2020 (βλ. διάγραμμα 1). Η καθαρή ενέργεια έγινε ανταγωνιστική σε σχέση με τις βρόμικες εναλλακτικές λύσεις και αγοράστηκε από τις μεγάλες εταιρείες-χρήστες ενέργειας απευθείας από τους κατασκευαστές.
Επενδυτές υποδομών, όπως η Brookfield και η Macquarie, στοιχημάτισαν στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Το ίδιο έκαναν και ορισμένες εταιρείες ορυκτών καυσίμων, όπως η ΒΡ. Εταιρείες κοινής ωφέλειας, όπως η EDP και η Iberdrola στην Ευρώπη και η AES και η NextEra στην Αμερική, διέθεσαν κεφάλαια σε έργα. Οι μέσες αποδόσεις των κεφαλαίων πoυ επένδυσαν οι κατασκευαστές αυξήθηκαν από 3% το 2015 σε 6% το 2019, επίπεδο παρόμοιο με αυτό της εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου, αλλά με μικρότερη μεταβλητότητα. Οι προοπτικές του κλάδου έμοιαζαν τόσο λαμπρές, που τον Οκτώβριο του 2020 η χρηματιστηριακή αξία της NextEra επισκίασε για λίγο εκείνη της ExxonMobil, του ισχυρότερου πετρελαϊκού κολοσσού της Αμερικής, καθιστώντας την την πιο πολύτιμη εταιρεία ενέργειας της Αμερικής.
Σήμερα οι προοπτικές αυτές δεν φαίνονται και τόσο ξεκάθαρες. Τα τελευταία δύο χρόνια τα οικονομικά των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας έχουν πληγεί από την άνοδο των επιτοκίων, τις δυσχέρειες της εφοδιαστικής αλυσίδας, τις καθυστερήσεις στην αδειοδότηση και, όλο και περισσότερο, από τα προστατευτικά ένστικτα των δυτικών κυβερνήσεων. Το «πράσινο premium» στις μετοχές έχει μετατραπεί σε «πράσινο discount». Ο S&P Global Clean Energy Index, ο δείκτης που παρακολουθεί τις επιδόσεις του κλάδου, έχει υποχωρήσει κατά 32% τους τελευταίους 12 μήνες, τη στιγμή που τα παγκόσμια χρηματιστήρια έχουν αυξηθεί κατά 11% (βλ. διάγραμμα 2). Η AES έχει χάσει περισσότερο από το ένα τρίτο της αξίας της. Η NextEra αξίζει περίπου το ένα τρίτο της αξίας της ExxonMobil, η οποία έχει ενισχυθεί από την άνοδο της τιμής του πετρελαίου. Οι κατασκευαστές ανεμογεννητριών από σχεδόν κερδοφόροι έγιναν ζημιογόνοι (βλ. διάγραμμα 3).
Αυτό είναι πρόβλημα, και όχι μόνο για τις εταιρείες Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και τους μετόχους τους. Στις 2 Δεκεμβρίου, στην ετήσια σύνοδο κορυφής της ΟΗΕ για το κλίμα στο Ντουμπάι, 118 χώρες δεσμεύτηκαν να αυξήσουν τη συνδυασμένη δυναμικότητά τους σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας σε 11.000 GW έως το 2030, από 3.400 GW πέρυσι, στο πλαίσιο των προσπαθειών τους για απαλλαγή από τον άνθρακα. Κάτι τέτοιο θα απαιτήσει την προσθήκη περίπου 1.000 GW ετησίως, τρεις φορές περισσότερα απ’ ό,τι κατάφερε να προσθέσει ο κόσμος πέρυσι. Για να συμβεί αυτό, οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας πρέπει και πάλι να μοιάζουν με μια επιχείρηση στην οποία κάποιος μπορεί να ποντάρει.
Τα πρόσφατα προβλήματα της βιομηχανίας είναι αποτέλεσμα μιας σειράς παραγόντων. Ένα πρόβλημα είναι η αύξηση του κόστους κατά μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας. Η τιμή του πολυπυριτίου, ενός βασικού υλικού για τους ηλιακούς συλλέκτες, εκτοξεύθηκε από 10 δολάρια ανά χιλιόγραμμο το 2020 σε 35 δολάρια το 2022, εξαιτίας των προβλημάτων της εφοδιαστικής αλυσίδας της Κίνας την εποχή της πανδημίας. Ως συνέπεια, η τιμή των ηλιακών μονάδων εκτοξεύτηκε.
Το κόστος που σχετίζεται με τις ανεμογεννήτριες έχει επίσης εκτοξευθεί στα ύψη. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ανέβασε τις τιμές του χάλυβα, της οποίου και οι δύο χώρες είναι μεγάλοι παραγωγοί. Επιπλέον, για τη δημιουργία μακρύτερων και ανθεκτικότερων πτερυγίων, οι κατασκευαστές έχουν προχωρήσει σε νέα όρια της τεχνολογίας, συμπεριλαμβανομένων των πειραματισμών με σύνθετα υλικά από ανθρακονήματα, αντί υαλονήματα. Για τη σύλληψη ισχυρότερων ανέμων σε μεγαλύτερα ύψη, ο μέσος πύργος έχει πλέον ύψος σχεδόν 100 μέτρα. Το 2018 η GE παρουσίασε μια υπεράκτια ανεμογεννήτρια ύψους 260 μέτρων, σχεδόν στο ύψος του Πύργου του Άιφελ. Οι προμηθευτές των περίπου 8.000 εξαρτημάτων μιας ανεμογεννήτριας αγωνίστηκαν να συμβαδίσουν. Τα πλοία και τα φορτηγά δυσκολεύονται να μεταφέρουν εξαρτήματα μεγέθους γηπέδων ποδοσφαίρου.
Όλα αυτά οδήγησαν σε καθυστερήσεις και αποτυχίες στην κατασκευή των ανεμογεννητριών. Τον Οκτώβριο, στην Αϊόβα, μια ανεμογεννήτρια της δανέζικης Vestas έπιασε φωτιά. Περίπου την ίδια εποχή τα πτερύγια μιας ανεμογεννήτριας GE στη Γερμανία έσπασαν και έπεσαν σε ένα χωράφι. Οι διατάξεις περί εγγύησης στις συμβάσεις πώλησης υποχρεώνουν τους κατασκευαστές να αναλάβουν το κόστος τέτοιων περιστατικών. Τους τελευταίους 12 μήνες οι εν λόγω εγγυήσεις κόστισαν στη Vestas 1,1 δισ. ευρώ (1,2 δισ. δολάρια). Τα προβλήματα ποιότητας της Siemens Gamesa, συμπεριλαμβανομένων των τσαλακωμάτων στα πτερύγιά της, οδήγησαν τις ετήσιες λειτουργικές ζημίες της μητρικής της εταιρείας, Siemens Energy, στα 4,6 δισ. ευρώ. Στις 14 Νοεμβρίου έλαβε εγγύηση δανείου από τη γερμανική κυβέρνηση για να αποφύγει την κρίση.
Για να ανακόψουν την αιμορραγία, οι κατασκευαστές εξοπλισμού αύξησαν τις τιμές τους. Σύμφωνα με την εταιρεία παροχής δεδομένων S&P Global, οι δυτικοί χρεώνουν τώρα ένα πέμπτο περισσότερο απ’ ό,τι στο τέλος του 2020. Η εταιρεία ερευνών BloombergNEF υπολογίζει ότι αυτές οι αυξήσεις των τιμών σε συνδυασμό με τα υψηλότερα επιτόκια έχουν αυξήσει το LCOE για τα αμερικανικά υπεράκτια αιολικά έργα κατά 50% τα τελευταία δύο χρόνια,-ακόμα και μετά τις επιδοτήσεις που περιλαμβάνονται στον νόμο για τη μείωση του πληθωρισμού (IRA), τον νόμο-μαμούθ του προέδρου Joe Biden για το κλίμα.
Οι κατασκευαστές που κλείδωσαν τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας με τους πελάτες πριν κλειδώσουν το κόστος βρέθηκαν να έχουν παγιδευτεί σε μη κερδοφόρα έργα. Σύμφωνα με την BloombergNEF, στην Αμερική είτε ακύρωσαν είτε προσπάθησαν να επαναδιαπραγματευτούν τα συμβόλαια για το μισό της υπεράκτιας αιολικής δυναμικότητας που κατασκευάζεται στη χώρα. Τον Οκτώβριο η Orsted, μια δανέζικη εταιρεία, η μεγαλύτερη κατασκευάστρια υπεράκτιων αιολικών εγκαταστάσεων στον κόσμο, υπέστη απομείωση ύψους 4 δισ. δολαρίων όταν ακύρωσε δύο μεγάλα έργα στις ακτές του Νιου Τζέρσεϊ. Στη Βρετανία, μια κυβερνητική δημοπρασία τον Σεπτέμβριο για την παροχή υπεράκτιας αιολικής ενέργειας στο δίκτυο με μέγιστη εγγυημένη τιμή 44 λίρες (56 δολάρια) ανά μεγαβατώρα δεν έλαβε καμία προσφορά.
Τα αφεντικά των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας γκρινιάζουν επίσης για τις γραφειοκρατικές καθυστερήσεις. Στην Αμερική χρειάζονται κατά μέσο όρο τέσσερα χρόνια για να εγκριθεί ένα ηλιακό πάρκο και έξι για ένα χερσαίο αιολικό. Ο κανόνας της ΕΕ ότι οι χρόνοι αδειοδότησης για έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στο μπλοκ δεν πρέπει να υπερβαίνουν τα δύο χρόνια τηρείται κυρίως κατά παράβαση. Επειδή τα ηλιακά και τα αιολικά πάρκα παράγουν συνήθως λιγότερη ενέργεια από τους συμβατικούς σταθμούς παραγωγής ενέργειας και, καθώς οι εύκολα συνδεόμενες τοποθεσίες είναι ήδη κατειλημμένες, κατασκευάζονται σε όλο και πιο απομακρυσμένες περιοχές και συχνά χρειάζονται νέες γραμμές μεταφοράς. Αυτές, επίσης, πρέπει να εγκριθούν. Στην Αμερική η ουρά διασύνδεσης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας έχει μήκος 2.000 GW και αυξάνεται.
Όλα αυτά επιδεινώνονται από τον αυξανόμενο «πράσινο» προστατευτισμό. Η Αμερική έχει ουσιαστικά αποκλείσει τους Κινέζους κατασκευαστές ηλιακών συστημάτων με βαρείς δασμούς αντιντάμπινγκ και τον νόμο περί πρόληψης της Αναγκαστικής Εργασίας των Ουιγούρων του 2021, ο οποίος απαγορεύει στους Αμερικανούς κατασκευαστές να εισάγουν μονάδες που περιέχουν πολυσιλικόνη από την περιοχή Xinjiang, πηγή του μισού παγκόσμιου εφοδιασμού. Ως αποτέλεσμα αυτών των πολιτικών, σύμφωνα με την εταιρεία συμβούλων Wood Mackenzie, οι ηλιακοί συλλέκτες έχουν διπλάσιο κόστος στη χώρα σε σχέση με τις υπόλοιπες.
Το κόστος αυτό μπορεί να αυξηθεί περαιτέρω. Τον Αύγουστο το υπουργείο Εμπορίου διαπίστωσε ότι ορισμένοι προμηθευτές της Νοτιοανατολικής Ασίας απλώς επανασυσκευάζουν προϊόντα από την Κίνα και, ως εκ τούτου, θα επιβαρυνθούν επίσης με τους ίδιους δασμούς αντιντάμπινγκ από τα μέσα του επόμενου έτους. Η κυβέρνηση Biden χρησιμοποιεί τις απαιτήσεις του IRA για εγχώρια προϊόντα για να προσελκύσει την παραγωγή στο εσωτερικό της χώρας. Η First Solar, η μεγαλύτερη αμερικανική κατασκευάστρια μονάδων, επεκτείνει την εγχώρια παραγωγική της ικανότητα από 6GW φέτος σε 14GW έως το 2026. Ωστόσο, αυτό είναι ένα μικρό κλάσμα των αναγκών της Αμερικής αν θέλει να επιτύχει τους στόχους της για την απαλλαγή από τον άνθρακα. Επίσης, θα συμβάλει ελάχιστα στη μείωση των τιμών στον κλάδο συνολικά.
Η Ευρώπη στέλνει ανάμεικτα μηνύματα. Η ΕΕ απέσυρε τους προηγούμενους δασμούς αντιντάμπινγκ στους κινεζικούς ηλιακούς συλλέκτες. Ωστόσο, στις 22 Νοεμβρίου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε τον Net Zero Industry Act (Νόμος για τη Βιομηχανία των Καθαρών Μηδενικών Εκπομπών), ο οποίος θα εισάγει ελάχιστα επίπεδα εγχώριας περιεκτικότητας για τις δημόσιες συμβάσεις ανανεώσιμης ενέργειας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μελετά επίσης τις επιδοτήσεις της Κίνας για τους κατασκευαστές τουρμπίνων της, οι οποίοι πωλούν τον εξοπλισμό τους κατά 70% φθηνότερα στην πατρίδα τους απ’ ό,τι χρεώνουν οι δυτικοί ανταγωνιστές τους αλλού στον κόσμο (βλ. διάγραμμα 4). Οι κινεζικές επιχειρήσεις κερδίζουν ήδη έδαφος εκτός της εγχώριας αγοράς τους. Όπως σημειώνει ο Miguel Stilwell d’Andrade, διευθύνων σύμβουλος της EDP, πλέον υποβάλλουν συχνότερα προσφορές για έργα σε όλο τον κόσμο.
Οι εμπορικοί περιορισμοί δεν θα εμποδίσουν μόνο τους φτηνούς κινεζικούς ηλιακούς συλλέκτες και τις ανεμογεννήτριες. Θα επηρεάσουν επίσης τη διαθεσιμότητα των ανταλλακτικών. Η Siemens Gamesa σχεδιάζει να αναθέσει σε εξωτερικούς συνεργάτες μεγαλύτερο μέρος της εφοδιαστικής της αλυσίδας για να μειώσει το κόστος. Οι δυτικοί κατασκευαστές ανεμογεννητριών αγοράζουν ήδη ατρακτίδια, πύργους και άλλα εξαρτήματα από την Κίνα, η οποία κυριαρχεί στην παραγωγή τους. Σύμφωνα με το υπουργείο Ενέργειας, η Αμερική, για να επιτύχει τους στόχους της για το 2030 σε σχέση με τα έργα υπεράκτιας αιολικής ενέργειας, θα χρειαστεί να εισάγει την πλειονότητα των εξαρτημάτων. Καθώς ο κόσμος τρέχει για να αναπτύξει περισσότερη ενέργεια από Ανανεώσιμες Πηγές, είναι πολύ πιθανό να υπάρξουν ελλείψεις. Οι δασμοί και οι τοπικοί κανονισμοί θα μπορούσαν να επιδεινώσουν το πρόβλημα.
Υπάρχουν ελάχιστα σημάδια άρσης του προστατευτισμού, αλλά ο κλάδος αρχίζει τουλάχιστον να διαχειρίζεται κάποιες πιο άμεσες προκλήσεις. Οι τιμές του πολυπυριτίου έχουν μειωθεί και η παραγωγική ικανότητα αυξάνεται σε όλο το μήκος και πλάτος της εφοδιαστικής αλυσίδας της ηλιακής ενέργειας. Οι δυτικοί κατασκευαστές τουρμπίνων μπορεί επίσης να γυρίζουν σελίδα, βοηθούμενοι από την πτώση των τιμών των βασικών εμπορευμάτων και τη μεγαλύτερη τεχνολογική και οικονομική πειθαρχία. Ο κλάδος συνειδητοποιεί ότι «το μεγαλύτερο δεν είναι πάντα καλύτερο» για τις τουρμπίνες, λέει ο Henrik Andersen, διευθύνων σύμβουλος της Vestas. Στις 8 Νοεμβρίου η δανέζικη εταιρεία ανέφερε ότι το τρίτο τρίμηνο επέστρεψε στην κερδοφορία.
Οι κατασκευαστές, από την πλευρά τους, καταφέρνουν να αυξήσουν τις τιμές χωρίς να πλήξουν τη ζήτηση. Τα τελευταία δύο χρόνια οι τιμές για την ηλιακή και αιολική ενέργεια που λαμβάνουν οι κατασκευαστές στην Αμερική στο πλαίσιο συμφωνιών αγοράς ενέργειας έχουν αυξηθεί κατά σχεδόν 60%, σύμφωνα με στοιχεία της LevelTen Energy, μιας αγοράς ενέργειας (βλ. διάγραμμα 5). Ο Andres Gluski, επικεφαλής της AES, λέει ότι η εταιρεία του βρίσκεται σε καλό δρόμο για να θέσει σε λειτουργία υπερδιπλάσια δυναμικότητα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας φέτος σε σχέση με το 2022. Οι αποδόσεις παραμένουν σταθερές, προσθέτει. Στη δημοπρασία για παραγωγή υπεράκτιας αιολικής ενέργειας του επόμενου έτους η Βρετανία θα αυξήσει τη μέγιστη τιμή από 44 λίρες ανά MWH σε 73. Η Γερμανία, επίσης, έχει αυξήσει τις ανώτατες τιμές για τις δημοπρασίες ηλιακής και αιολικής ενέργειας.
«Σε κανέναν δεν αρέσει να βλέπει τις τιμές να ανεβαίνουν, αλλά το αποδέχονται», λέει ο Mark Dooley της Macquarie. Εάν οι κανόνες αδειοδότησης δεν χαλαρώσουν και ο προστατευτισμός δεν ελεγχθεί, θα χρειαστεί πολύ περισσότερη αποδοχή.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
