THEPOWERGAME
Κοιτάξτε σε όλο τον κόσμο την καταστροφή που προκάλεσε η πανδημία της Covid-19 και θα δείτε ότι υπάρχει κάτι παράδοξο που ξεχωρίζει.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πλούσια, επιστημονικά προηγμένη και προικισμένη με εξαιρετικά συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και πρόνοιας και μια συναινετική πολιτική η οποία έθεσε ως προτεραιότητα τη φροντίδα των πολιτών της.
Ωστόσο, στην πορεία της πανδημίας κάπου σκόνταψε.
Ο μακρύς και λυπηρός κατάλογος των θανάτων της πανδημίας δείχνει ότι η ΕΕ στο σύνολό της τα κατάφερε καλύτερα από τη Βρετανία ή την Αμερική, με 138 καταγεγραμμένους θανάτους ανά 100.000, σε σύγκριση με 187 και 166 αντίστοιχα – αν και η Ουγγαρία, η Τσέχικη Δημοκρατία και το Βέλγιο κατέγραψαν πολύ υψηλότερα ποσοστά θανάτων από τις προαναφερθείσες.
Ωστόσο, βρίσκεται στο κατώφλι ενός φαύλου κύματος που πυροδοτείται από ένα νέο θανατηφόρο στέλεχος, η εμφάνιση του οποίου ήλθε να υπογραμμίσει την απειλή που επικρέμεται πάνω από ολόκληρη την Ήπειρο εξαιτίας του χαμηλού ποσοστού εμβολιασμού.
Σύμφωνα με τα δεδομένα που έχουμε στη διάθεσή μας, το 58% των Βρετανών ενηλίκων έχουν ήδη εμβολιαστεί, σε σύγκριση με το 38% των Αμερικανών και μόλις το 14% των πολιτών της ΕΕ.
Οι ευρωπαϊκές χώρες υστερούν και στο άλλο κριτήριο του πίνακα βαθμολογίας της covid-19, την οικονομία.
Το τελευταίο τρίμηνο του 2020 η Αμερική αναπτυσσόταν με ετήσιο ρυθμό της τάξεως του 4,1%.
Στην Κίνα, η οποία κατέστειλε τον ιό με απολυταρχική αυστηρότητα, η ανάπτυξη ήταν 6,5%.
Στη ζώνη του ευρώ η οικονομία εξακολουθούσε να συρρικνώνεται.
Πριν από ένα χρόνο, ο Pedro Sánchez, πρωθυπουργός της Ισπανίας, χαρακτήρισε την covid19 τη χειρότερη κρίση στην ΕΕ μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
Γιατί όμως η απόκρισή της ΕΕ ήταν τόσο λάθος; Μέρος του προβλήματος της Ευρώπης είναι η δημογραφία.
Σύμφωνα με τα παγκόσμια πρότυπα ο πληθυσμός της ΕΕ είναι γηραιός, γεγονός που τον καθιστά πιο ευαίσθητο στην ασθένεια.
Άλλοι λιγότερο κατανοητοί παράγοντες, όπως οι πολυπληθείς πόλεις, μπορούν επίσης να καταστήσουν τους Ευρωπαίους ευάλωτους.
Η διασυνοριακή κινητικότητα, ένα από τα μεγάλα επιτεύγματα της ΕΕ, πιθανώς λειτούργησε υπέρ του ιού, αλλά κανείς δεν θα θελήσει να την περιορίσει όταν η πανδημία υποχωρήσει.
Αλλά μέρος του προβλήματος της Ευρώπης είναι η πολιτική.
Ο Jean Monnet, ο Γάλλος διπλωμάτης που βοήθησε στη δημιουργία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, έγραψε, ως γνωστόν, ότι «η Ευρώπη θα σφυρηλατηθεί μέσα από τις κρίσεις».
Όταν τα πράγματα βρίσκονται στο ναδίρ, αυτά τα λόγια εκλαμβάνονται ως υπαινιγμός ότι η ΕΕ θα αρπάξει τη νίκη από τα σαγόνια της ήττας.
Σίγουρα, κατά τη διάρκεια της κρίσης του ευρώ η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ECB) έσωσε τελικά την κατάσταση με νέες πολιτικές.
Ομοίως, η μεταναστευτική κρίση του 2015 ενίσχυσε σημαντικά τον Frontex, τον οργανισμό ασφάλειας των συνόρων της ΕΕ.
Ωστόσο, η φράση του Monnet αποτελεί παράλληλα και πηγή εφησυχασμού.
Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία τη δεκαετία του 1990 οδήγησε στη δήλωση ότι «Αυτή είναι η ώρα της Ευρώπης». Ακολούθησαν χρόνια σφαγών.
Ομοίως, η απόφαση του περασμένου έτους να δοθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή η αποκλειστική ευθύνη για την αγορά και τη διανομή εμβολίων κατά της covid-19 για 450 εκατομμύρια πολίτες ήταν μια καταστροφική απόφαση μετάθεσης ευθυνών.
Ήταν λογικό να ενωθούν οι ερευνητικές προσπάθειες 27 χωρών και τα κεφάλαιά τους για την προ-αγορά των εμβολίων, ακριβώς όπως η Operation Warp Speed στην Αμερική συγκέντρωσε 50 πολιτείες.
Ωστόσο, οι γραφειοκράτες της ΕΕ διαχειρίστηκαν άστοχα τις διαπραγματεύσεις για τις συμβάσεις, ίσως επειδή η δημόσια υγεία βρίσκεται γενικά υπό την εποπτεία των εθνικών κυβερνήσεων.
Την όλη διαδικασία χειρίστηκε κυρίως η Πρόεδρος της Επιτροπής, Ursula von der Leyen, η οποία χαρακτήρισε περιχαρής την απόφαση επέκτασης της αυτοκρατορίας της ως «ευρωπαϊκή επιτυχία».
Όνειρο θερινής νυκτός.. Η ομάδα της εστίασε περισσότερο στην τιμή και ελάχιστα στην ασφάλεια εφοδιασμού.
Επικεντρώθηκε άσκοπα στην ευθύνη σε περίπτωση που τα εμβόλια προκαλέσουν βλάβη.
Η Ευρώπη σταμάτησε με τις διακοπές του Αυγούστου.
Ήταν σαν η σφυρηλάτηση, για την οποία μίλησε ο Monnet, μιας ολοένα πιο συνεκτικής ένωσης να ήταν το πραγματικό διακύβευμα, ενώ η πραγματοποίηση των εμβολιασμών το πάρεργο.
Η επακόλουθη διαμάχη, η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και ο επαπειλούμενος αποκλεισμός των εξαγωγών εμβολίων μάλλον υπονόμευσαν την πίστη στον εμβολιασμό παρά αποκατέστησαν τη φήμη της επιτροπής.
Αν η κ. Von der Leyen ήταν μέλος μιας εθνικής κυβέρνησης, θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να παραμείνει στη θέση της.
Η Ευρώπη όμως διέψευσε και τις οικονομικές προσδοκίες.
Και πάλι, χρησιμοποίησε την πανδημία για να σημειώσει θεσμική πρόοδο, δημιουργώντας νέο βαρύγδουπο πακέτο ανάκαμψης γνωστό ως Next Generation EU, ή NGEU.
Ύψους 750 δισεκατομμυρίων ευρώ (880 δισεκατομμύρια δολάρια), απευθύνεται κυρίως στις πιο αδύναμες χώρες που το χρειάζονται περισσότερο.
Περισσότερα από τα μισά χρήματα είναι επιχορηγήσεις, όχι δάνεια, μειώνοντας τις επιπτώσεις του στο εθνικό χρέος.
Τα κεφάλαια θα αντλούνται από χρηματαγορές, ενώ για την αποπληρωμή του χρέους υπεύθυνη είναι η Ένωση στο σύνολό της.
Αυτό είναι ευπρόσδεκτο, διότι δημιουργεί έναν μηχανισμό που σπάει τον κρίκο που συνδέει την άντληση χρημάτων με την αξιοπιστία των εθνικών κυβερνήσεων.
Σε μελλοντικές κρίσεις αυτό θα μπορούσε να προστατέψει τις χώρες της ευρωζώνης από διαρροές κεφαλαίων.
Εντούτοις, όπως και με τα εμβόλια, ο θρίαμβος της αναγγελίας του NGEU διαψεύδεται εξαιτίας της αργής υλοποίησης.
Τα πρώτα χρήματα δεν αναμένεται να εκταμιευτούν παρά μετά από μήνες, καθώς τα κράτη μέλη παλεύουν με την επιτροπή για την διαμόρφωση των μεμονωμένων τους προγραμμάτων.
Έως το τέλος του επόμενου έτους, μόνο το ένα τέταρτο του ποσού θα έχει εκταμιευτεί.
Αυτή η έλλειψη επείγοντος είναι σύμπτωμα ενός πολύ μεγαλύτερου προβλήματος: της παραμέλησης της υποκείμενης υγείας των ευρωπαϊκών οικονομιών.
Ακόμα και με τα νέα του χρήματα, ο προϋπολογισμός της ΕΕ θα αντιπροσωπεύει μόλις το 2% του ΑΕΠ την επόμενη επταετή δημοσιονομική περίοδο.
Σε εθνικό επίπεδο, όπου οι κυβερνήσεις ξοδεύουν συνήθως περίπου το 40% του ΑΕΠ, οι Ευρωπαίοι υπήρξαν κολάσιμα επιφυλακτικοί.
Οι συνέπειες θα είναι βαθιές. Έως το τέλος του 2022, η οικονομία της Αμερικής αναμένεται να είναι 6% μεγαλύτερη από ό,τι το 2019.
Η Ευρώπη, αντιθέτως, είναι απίθανο να παράγει κάτι περισσότερο από ό,τι πριν από την πανδημία.
Είναι αλήθεια ότι τα μέτρα τόνωσης του Joe Biden ύψους 1,9 τρισεκατομμυρίων δολαρίων μετά από τα 4 σχεδόν τρισεκατομμύρια δολάρια της κυβέρνησης Trump κινδυνεύουν να υπερθερμάνουν την οικονομία, αλλά η Ευρώπη βρίσκεται στο άλλο άκρο.
Τα δημοσιονομικά ελλείμματα για το 2021 βρίσκονται κάπου στο μέσο όρο του μισού αυτού που σχεδιάζει η Αμερική.
Μετά το διπλό χτύπημα της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της covid-19, η παραγωγή της ΕΕ θα είναι 20%, ή 3 τρισ. ευρώ, μικρότερη από ό,τι αν είχε διατηρήσει την ανάπτυξη που πέτυχε την περίοδο 2000-2007.
Η ΕΕ έχει αναστείλει τους δημοσιονομικούς κανόνες για τον περιορισμό των ελλειμμάτων.
Χάρη εν μέρει στον νομισματικό ακτιβισμό της ΕΚΤ, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν τα δημοσιονομικά περιθώρια να κάνουν περισσότερα.
Οφείλουν να το εκμεταλλευτούν.
Ακόμα μικρότερη Ένωση
Η Ευρώπη μπορεί να παρηγορηθεί από το γεγονός ότι το πρόγραμμα εμβολιασμού θα επιταχυνθεί το καλοκαίρι.
Σε ολόκληρη την ήπειρο, ο ευρωσκεπτικισμός μειώθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, και οι πολιτικοί που φλέρταραν με την αποχώρηση, όπως ο Matteo Salvini ή η Marine Le Pen, άλλαξαν στάση.
Όμως, αναπόφευκτα, η ΕΕ υστερεί έναντι της Κίνας και της Αμερικής επειδή αποτυγχάνει να χειριστεί με τόλμη την κάθε νέα κρίση.
Σε έναν επικίνδυνο και ασταθή κόσμο, αυτή είναι μια συνήθεια που οφείλει να αλλάξει.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
