THEPOWERGAME
Πριν από 10 χρόνια, αυτήν την εβδομάδα, ο ηγέτης της Κίνας, Xi Jinping, άρχισε να στρώνει τον δρόμο γι’ αυτό που θα γινόταν το έμβλημα της εξωτερικής του πολιτικής. Ξεκίνησε με αόριστες προτάσεις για την αναβίωση του Δρόμου του Μεταξιού, ενός αρχαίου δικτύου εμπορικών δρόμων που συνέδεε την Κίνα με την Κεντρική Ασία, τη Μέση Ανατολή, την Αφρική και την Ευρώπη. Όταν το σχέδιο πήρε επίσημη ονομασία -«Μία ζώνη, ένας δρόμος»-, υποδήλωνε ότι η Κίνα έμπαινε ξανά στο κέντρο του κόσμου. Αργότερα μετονομάστηκε, για να ακούγεται λιγότερο προκλητικό στα αυτιά του ξένου ακροατηρίου, σε «Πρωτοβουλία μιας Ζώνης και ενός Δρόμου», ή BRI. Ο κ. Xi τη χαιρέτισε ταπεινά ως το «έργο του αιώνα».
Η BRI ανταποκρίθηκε στη φήμη της με πολλούς και διάφορους τρόπους. Περισσότερες από 150 χώρες, που αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 75% του παγκόσμιου πληθυσμού και περισσότερο από το μισό του ΑΕΠ, υπέγραψαν το πρόγραμμα. Η Κίνα χορήγησε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια σε δάνεια και επιχορηγήσεις για σιδηροδρόμους, δρόμους και άλλες υποδομές που διαφορετικά θα μπορούσαν να μην είχαν χρηματοδοτηθεί. Τα έργα της πρωτοβουλίας εκτείνονται σε ολόκληρο τον κόσμο, από τη Βραζιλία έως την Κένυα και το Λάος. Την τελευταία δεκαετία η Κίνα έγινε ο μεγαλύτερος πιστωτής και μια κρίσιμη πηγή επενδύσεων σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες. Πολλές από αυτές αποδείχθηκαν σημαντικές: πολλές χώρες χρειάζονται επειγόντως καλύτερους δρόμους.
Ωστόσο, ο χρόνος έφερε στο φως τόσο τις αδυναμίες της BRI, όσο και τα συμφέροντα της Κίνας. Ορισμένες από τις επωφελούμενες χώρες δυσκολεύτηκαν με την αποπληρωμή των χρεών τους. Όπως αναφέρουμε αυτήν την εβδομάδα, η Κίνα προσαρμόζει τώρα την πρωτοβουλία, επιδιώκοντας καλύτερες αποδόσεις και μετατρέποντας ένα οικονομικό σχέδιο σε κανονιστικό. Αν και ο δρόμος στρώνεται με πιο αργούς ρυθμούς, οι προκλήσεις που θέτει για τη Δύση είναι μεγαλύτερες.
Τα προβλήματα της BRI δεν είναι μυστικά. Για χρόνια οι κινεζικές τράπεζες χρησιμοποιούσαν αμφιλεγόμενα κριτήρια για να δανείζουν σε βρόμικα καθεστώτα. Όπως είναι φυσικό, πολλά από τα έργα υποδομής που χρηματοδότησαν οι τράπεζες απέτυχαν. Ορισμένα μετατράπηκαν σε «λευκούς ελέφαντες», ενώ άλλα εγκαταλείφθηκαν. Επιβαρημένες με χρέη (όχι όλα από έργα της BRI), αρκετές χώρες βρέθηκαν στο χείλος της χρεοκοπίας. Η Κίνα έκανε τα πράγματα χειρότερα, αποφεύγοντας άλλους δανειστές και πολυμερείς οργανισμούς, διεξάγοντας διμερείς διαπραγματεύσεις για τα χρέη, μυστικά και πεισματικά.
Κατά κάποιον τρόπο η Κίνα φαίνεται να έχει πάρει το μάθημά της. Οι τράπεζές της άλλαξαν τις πρακτικές τους. Ο δανεισμός έγινε πιο στοχευμένος -και όχι μόνο επειδή η ίδια η κινεζική οικονομία, που παλεύει, έχει εξασθενήσει τον ενθουσιασμό του κοινού για την BRI. Ο κ. Xi προέτρεψε τους Κινέζους επενδυτές να επικεντρωθούν σε «μικρά αλλά αποτελεσματικά» έργα, με υψηλότερες προδιαγραφές και καλύτερες αποδόσεις. Υπάρχει αυξανόμενη συζήτηση για έναν «ψηφιακό δρόμο του μεταξιού», με έμφαση σε κλάδους όπως οι τηλεπικοινωνίες και το cloud computing.
Ωστόσο, τα προβλήματα παραμένουν. Η Κίνα δείχνει ελάχιστα σημάδια ότι κινείται προς μια τροχιά περισσότερης διαφάνειας, ενώ η σκληρότητά της δεν έχει αμβλυνθεί. Παρ’ όλο που συνεργάστηκε με άλλους κυβερνητικούς πιστωτές για την αναδιάρθρωση του χρέους της Ζάμπια, το οποίο οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην Κίνα, δεν συμφώνησε σε κούρεμα.
Η Κίνα αξιοποιεί επίσης την BRI ως όχημα για τα σχέδιά της να αναδιαμορφώσει την τάξη βάσει κανόνων. Το Κομμουνιστικό Κόμμα πάντοτε προσπαθούσε να χρησιμοποιήσει το σύστημα για να ενισχύσει την εικόνα του και να αυξήσει το κύρος του στον κόσμο. Όλο και περισσότερο, ωστόσο, χρησιμοποιείται επίσης για να συσπειρώσει τον παγκόσμιο Νότο γύρω από το χωρίς δημοκρατία μοντέλο ανάπτυξης της Κίνας. Οι αποδέκτες της γενναιοδωρίας του δεν αντιμετωπίζουν καμία δυτικού τύπου ανησυχία σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα ή τη διαφθορά. Τα λιμάνια και οι σταθμοί παραγωγής ενέργειας εμφανίζονται με σαφήνεια ως έργα που υποστηρίζονται από την Κίνα. Τι, ανάλογο έχουν προσφέρει οι Δυτικοί, που κρίνουν τα πάντα, αναρωτιούνται οι ντόπιοι.
Προσδεθείτε
Η Δύση οφείλει να αντιδράσει παρουσιάζοντας μια καλύτερη εναλλακτική λύση για την BRI. Στη συνάντηση της G20 στις 9 και 10 Σεπτεμβρίου ο πρόεδρος, Joe Biden, αναμένεται να ζητήσει την ενίσχυση του ρόλου της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ στη παροχή βοήθειας στις φτωχότερες χώρες. Πέρυσι οι πλούσιες δημοκρατίες της G7 παρουσίασαν ένα σχέδιο 600 δισ. δολαρίων για την ενίσχυση των επενδύσεων σε υποδομές σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Τώρα πρέπει να τηρήσουν τη δέσμευσή τους. Νωρίτερα τέτοιες υποσχέσεις παρέμεναν μόνο στα λόγια.
Υπάρχουν και τώρα λόγοι για να είμαστε δυσαρεστημένοι. Οι Δυτικοί βρίσκονται αντιμέτωποι με τους δικούς τους οικονομικούς αγώνες. Ωστόσο, κάνουν λάθος να θεωρούν μια τέτοια κίνηση ως φιλανθρωπία. Αντίθετα, πρόκειται για μια επένδυση στην τάξη βάσει κανόνων -ή, αν πουλάει καλύτερα, μέρος μιας εκστρατείας για την αντιμετώπιση της Κίνας. Όπως και πριν από μια δεκαετία, οι φτωχές χώρες αντιμετωπίζουν τεράστιο έλλειμμα χρηματοδότησης για απαραίτητες υποδομές. Αν η Κίνα και οι φίλοι της είναι οι μόνοι που προσφέρουν αρωγή, θα είναι εν τέλει και οι μόνοι που θα διαμορφώσουν το μέλλον.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
