THEPOWERGAME
Μα τι πήγε στραβά; Αφού η Κίνα επανήλθε στην παγκόσμια οικονομία το 1978, έγινε η θεαματικότερη ιστορία ανάπτυξης στον κόσμο. Η αγροτική μεταρρύθμιση, η εκβιομηχάνιση και η αύξηση των εισοδημάτων έβγαλαν σχεδόν 800 εκατομμύρια ανθρώπους από την ακραία φτώχεια. Αντιπροσωπεύοντας μόλις το ένα δέκατο της αμερικανικής παραγωγής το 1980, η οικονομία της Κίνας σήμερα βρίσκεται περίπου στα τρία τέταρτα. Ωστόσο, αντί να εκτοξευτεί, αφότου η κυβέρνηση εγκατέλειψε την πολιτική «μηδενικού Covid» στο τέλος του 2022, παραπαίει, πέφτοντας από το ένα ατόπημα στο άλλο.
Η οικονομία αναπτύχθηκε με ετήσιο ρυθμό μόλις 3,2% το δεύτερο τρίμηνο, ένα απογοητευτικό ποσοστό, που φαίνεται ακόμα χειρότερο, δεδομένου ότι, σύμφωνα με μια σοβαρή εκτίμηση, η αμερικανική οικονομία μπορεί να αναπτύσσεται με ρυθμό σχεδόν 6%. Οι τιμές των κατοικιών έχουν πέσει και οι κατασκευαστές ακινήτων, οι οποίοι τείνουν να πωλούν τα σπίτια πριν χτιστούν, έχουν βρεθεί σε αδιέξοδο, τρομάζοντας τους αγοραστές. Οι καταναλωτικές δαπάνες, οι επιχειρηματικές επενδύσεις και οι εξαγωγές έχουν υποχωρήσει. Και ενώ το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου μάχεται κατά του υπερβολικά υψηλού πληθωρισμού, η Κίνα υποφέρει από το αντίθετο πρόβλημα: οι τιμές καταναλωτή μειώθηκαν το έτος έως τον Ιούλιο. Ορισμένοι αναλυτές προειδοποιούν ότι η Κίνα μπορεί να εισέλθει σε μια αποπληθωριστική παγίδα, όπως η Ιαπωνία τη δεκαετία του 1990.
Ωστόσο, κατά κάποιον τρόπο η ιαπωνοποίηση είναι μια πολύ ήπια διάγνωση των δεινών της Κίνας. Μια χρόνια υστέρηση στην ανάπτυξη θα ήταν χειρότερη στην Κίνα, επειδή ο λαός της είναι φτωχότερος. Το βιοτικό επίπεδο της Ιαπωνίας ήταν περίπου 60% του αμερικανικού το 1990 -το σημερινό της Κίνας είναι λιγότερο από 20%. Και, σε αντίθεση με την Ιαπωνία, η Κίνα υποφέρει επίσης από κάτι πιο βαθύ από μια αδύναμη ζήτηση και ένα βαρύ χρέος. Πολλές από τις προκλήσεις της προέρχονται από ευρύτερες αστοχίες της οικονομικής της πολιτικής -οι οποίες επιδεινώνονται καθώς ο πρόεδρος Xi Jinping συγκεντρώνει όλο και περισσότερη εξουσία.
Πριν από μια δεκαετία περίπου οι τεχνοκράτες της Κίνας θεωρούνταν σχεδόν ειδήμονες. Αρχικά ήταν αυτοί που ηγούντο του οικονομικού θαύματος. Στη συνέχεια η Κίνα ήταν η μόνη μεγάλη οικονομία που ανταποκρίθηκε στην παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-09, με επαρκή τονωτική δύναμη -ορισμένοι σχολιαστές έφτασαν στο σημείο να πουν ότι η Κίνα έσωσε την παγκόσμια οικονομία. Στη δεκαετία του 2010, κάθε φορά που η οικονομία ταλαντευόταν, οι αξιωματούχοι αψηφούσαν τις προβλέψεις για καταστροφή, μειώνοντας τις πιστώσεις, κατασκευάζοντας υποδομές ή τονώνοντας την αγορά ακινήτων.
Σε όλες τις περιστάσεις, ωστόσο, τα δημόσια και ιδιωτικά χρέη αυξάνονταν. Το ίδιο και οι αμφιβολίες σχετικά με τη βιωσιμότητα της στεγαστικής έκρηξης και για το κατά πόσον πραγματικά χρειάζονται νέες υποδομές. Σήμερα οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής βρίσκονται σε δύσκολη θέση. Σοφά, δεν επιθυμούν περισσότερους λευκούς ελέφαντες ή να αναζωπυρώσουν τη φούσκα των ακινήτων. Ούτε μπορούν να κάνουν αρκετά σχετικά με την επιθυμητή οικονομική βοήθεια, όπως οι συνταξιοδοτικές δαπάνες και τα επιδόματα στα φτωχά νοικοκυριά για την τόνωση της κατανάλωσης, επειδή ο κ. Xi έχει αποκηρύξει τον «κοινωνικό φιλανθρωπισμό» και η κυβέρνηση επιδιώκει επίσημο έλλειμμα μόνο 3% του ΑΕΠ.
Ως αποτέλεσμα, η αντίδραση στην επιβράδυνση υπήρξε υποτονική. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν είναι καν πρόθυμοι να μειώσουν πολύ τα επιτόκια. Στις 21 Αυγούστου απογοήτευσαν τους επενδυτές, ανακοινώνοντας μια υποτονική μείωση του ετήσιου επιτοκίου δανεισμού κατά 0,1 ποσοστιαία μονάδα.
Αυτή η αδύναμη αντίδραση στην κατρακύλα της ανάπτυξης και του πληθωρισμού είναι το πιο πρόσφατο ατόπημα σε μια σειρά λανθασμένων πολιτικών. Η υπεροπτική εξωτερική πολιτική της Κίνας και η μερκαντιλιστική βιομηχανική της πολιτική έχουν επιδεινώσει την οικονομική σύγκρουση με την Αμερική. Στο εσωτερικό απέτυχε να αντιμετωπίσει επαρκώς τα κίνητρα για κερδοσκοπία στην αγορά κατοικίας και ένα σύστημα στο οποίο οι κατασκευαστές έχουν τόσο μεγάλες υποχρεώσεις που είναι συστημικά σημαντικές. Ξεκινώντας το 2020, οι ρυθμιστικές Αρχές βύθισαν τις αγορές με την καταστολή επιτυχημένων εταιρειών καταναλωτικής τεχνολογίας, που θεωρήθηκαν πολύ ατίθασες και μονοπωλιακές. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας οι αξιωματούχοι κέρδισαν χρόνο με τα lockdowns, αλλά απέτυχαν να τον χρησιμοποιήσουν για να εμβολιάσουν αρκετούς ανθρώπους για μια ελεγχόμενη έξοδο, ενώ στη συνέχεια η χώρα κατακλύστηκε από την εξαιρετικά μεταδοτική παραλλαγή Omicron.
Γιατί η κυβέρνηση συνεχίζει να κάνει λάθη; Ένας λόγος είναι ότι η βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη δεν αποτελεί πλέον προτεραιότητα του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος (ΚΚΚ). Τα σημάδια δείχνουν ότι ο κ. Xi πιστεύει ότι η Κίνα πρέπει να προσαρμοστεί για μια διαρκή οικονομική και, ενδεχομένως, στρατιωτική σύγκρουση με την Αμερική. Σήμερα, λοιπόν, δίνει έμφαση στην επιδίωξη της Κίνας για εθνικό μεγαλείο, ασφάλεια και ανθεκτικότητα. Είναι διατεθειμένος να προβεί σε υλικές θυσίες για την επίτευξη αυτών των στόχων, και στον βαθμό που επιθυμεί ανάπτυξη, αυτή πρέπει να είναι «υψηλής ποιότητας».
Ωστόσο, ακόμα και με τα κριτήρια του κ. Xi, οι αποφάσεις του ΚΚΚ είναι λανθασμένες. Η κατάρρευση της πολιτικής μηδενικού Covid υπονόμευσε το κύρος του κ. Xi. Η επίθεση στις εταιρείες τεχνολογίας έχει τρομάξει τους επιχειρηματίες. Σε περίπτωση που η Κίνα περιπέσει σε επίμονο αποπληθωρισμό επειδή οι Αρχές αρνούνται να ενισχύσουν την κατανάλωση, τα χρέη θα αυξηθούν σε πραγματική αξία και η οικονομία θα επιβραδυνθεί περισσότερο. Πάνω απ’ όλα, αν το ΚΚΚ δεν συνεχίσει να αυξάνει το βιοτικό επίπεδο, η εξουσία του θα αποδυναμωθεί και θα περιορίσει την ικανότητα της χώρας να ανταγωνιστεί την Αμερική.
Επομένως, οι επαναλαμβανόμενες αστοχίες της πολιτικής δεν μοιάζουν τόσο με μια νέα, αυτοθυσιαστική εστίαση στην εθνική ασφάλεια, όσο με μια απλή κακή λήψη αποφάσεων. Συμπίπτουν με τον συγκεντρωτισμό της εξουσίας από τον κ. Xi και την αντικατάσταση των τεχνοκρατών σε κορυφαίες θέσεις εργασίας με πιστούς στο πρόσωπό του. Η Κίνα στο παρελθόν ανεχόταν τη συζήτηση για την οικονομία της, αλλά σήμερα παρασύρει τους αναλυτές σε ψεύτικη αισιοδοξία. Πρόσφατα σταμάτησε να δημοσιεύει μη κολακευτικά στοιχεία για την ανεργία των νέων και την εμπιστοσύνη των καταναλωτών. Οι ανώτατες βαθμίδες της κυβέρνησης εξακολουθούν να περιέχουν άφθονο ταλέντο, αλλά είναι αφελές να περιμένουμε από τη γραφειοκρατία να παράγει ορθολογικές αναλύσεις ή εφευρετικές ιδέες, όταν το μήνυμα από την κορυφή είναι ότι η αφοσίωση μετράει πάνω απ’ όλα. Αντιθέτως, οι αποφάσεις διέπονται όλο και περισσότερο από μια ιδεολογία που συνδυάζει την αριστερή καχυποψία για τους πλούσιους επιχειρηματίες με τη δεξιά απροθυμία να δοθούν χρήματα στους αργόσχολους φτωχούς.
Το γεγονός ότι τα προβλήματα της Κίνας ξεκινούν από την κορυφή σημαίνει ότι θα συνεχίσουν να υφίστανται. Μπορεί ακόμα και να επιδεινωθούν, καθώς οι αδέξιοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αντιμετωπίζουν τις αυξανόμενες προκλήσεις της οικονομίας. Ο πληθυσμός γερνάει με ταχείς ρυθμούς. Η Αμερική γίνεται όλο και πιο εχθρική και προσπαθεί να στραγγαλίσει κομμάτια της κινεζικής οικονομίας που θεωρεί στρατηγικά, όπως η παραγωγή τσιπ. Όσο περισσότερο η Κίνα πλησιάζει την Αμερική, τόσο πιο δύσκολο θα είναι να κλείσει περαιτέρω το χάσμα, επειδή οι συγκεντρωτικές οικονομίες είναι καλύτερες στην εξομοίωση, παρά στην καινοτομία.
Οι προβλέψεις των φιλελευθέρων για την Κίνα έχουν συχνά αντικατοπτρίσει ευσεβείς πόθους. Στη δεκαετία του 2000 οι δυτικοί ηγέτες πίστεψαν λανθασμένα ότι το εμπόριο, οι αγορές και η ανάπτυξη θα ενίσχυαν τη δημοκρατία και τις ατομικές ελευθερίες. Ωστόσο, η Κίνα δοκιμάζει τώρα την αντίστροφη σχέση: αν η περισσότερη απολυταρχία βλάπτει την οικονομία. Τα στοιχεία πληθαίνουν ότι αυτή είναι η νέα πραγματικότητα -και ότι έπειτα από τέσσερις δεκαετίες ταχείας ανάπτυξης, η Κίνα εισέρχεται σε μια απογοητευτική περίοδο.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
