THEPOWERGAME
Το 1995 ένα ωμό μονόχρωμο δράμα συγκλόνισε τους θεατές και ταρακούνησε τη Γαλλία. Το «La Haine» (Το μίσος) του Mathieu Kassovitz, μια στυλιζαρισμένη ταινία για τη νεολαία, τον ανδρισμό, τα όπλα, τη φιλία και την αστυνομική βία, έφερε στο προσκήνιο τα οικοδομικά τετράγωνα των banlieues που περιβάλλουν τις πόλεις. Πιο πρόσφατα, το «Les Misérables» του Ladj Ly εξέθεσε ήρεμα και δυναμικά την οργή και την αγωνία μιας νεότερης γενιάς αγοριών που μεγαλώνουν σε αυτές τις περιφερειακές συνοικίες. Αρκετοί Γάλλοι κινηματογραφιστές καταπιάνονται με την οργή που μπορεί κατά καιρούς να βάλει φωτιά στα banlieues. Συνέβη το 2005. Τώρα συνέβη ξανά. Ωστόσο, έπειτα από τόσα χρόνια η Γαλλία εξακολουθεί να μην μπορεί να καταλάβει το γιατί.
Ένας μόνο πυροβολισμός από έναν τροχονόμο στις 27 Ιουνίου διαπέρασε το στήθος ενός εφήβου που βρισκόταν στο τιμόνι ενός αυτοκινήτου και πυροδότησε μια εβδομάδα βίας, εμπρησμών και λεηλασιών. Υπό μία έννοια, είναι απλούστερο να πούμε τι δεν αφορούσε αυτή η έκρηξη. Δύο προηγούμενα κύματα ταραχών κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Emmanuel Macron είχαν σαφή πολιτικά αιτήματα: το ένα ήταν διαμαρτυρία για την αύξηση του φόρου άνθρακα στα καύσιμα κίνησης (2018), το άλλο για την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης (2023). Η οργή ήταν σταθερά επικεντρωμένη στον πρόεδρο. Οι σημερινές ταραχές δεν είχαν στόχο τον κ. Macron, ούτε ήταν πολιτικά οργανωμένες.
Η άκρα αριστερά αποδίδει τη βία στην εσκεμμένη αμέλεια της κυβέρνησης. Τα banlieues της Γαλλίας συγκεντρώνουν τη φτώχεια, τα υποστελεχωμένα σχολεία και τον νόμο των συμμοριών σε απομακρυσμένες περιμετρικές περιοχές των πόλεων: μια ζοφερή συνειδητοποίηση της ζωής στην περιφέρεια της κοινωνίας. Ωστόσο, δισεκατομμύρια δημόσιου χρήματος έχουν διατεθεί για την ανακαίνιση πολυκατοικιών. Οι γραμμές του μετρό και του τραμ έχουν επεκταθεί στα περίχωρα των πόλεων, οι θέσεις μαθητείας έχουν επεκταθεί, τα μεγέθη των τάξεων στα δημοτικά έχουν μειωθεί στο μισό. Η Nanterre, όπου πυροβολήθηκε ο 17χρονος Nahel, συνδέεται απευθείας μέσω του μετρό με το κέντρο του Παρισιού. Εκεί, δίπλα στο κτήμα του Πάμπλο Πικάσο, όπου μεγάλωσε, σε έναν δρόμο που είναι γεμάτος γκρίζα απανθρακωμένα κουφάρια από καμένα και αναποδογυρισμένα αυτοκίνητα, βρίσκονται ένα ταχυδρομείο και μια δημόσια βιβλιοθήκη -στην άλλη άκρη του δρόμου, ένα γήπεδο και ένα καταπράσινο πάρκο.
Η ακροδεξιά επιρρίπτει την ευθύνη για τις ταραχές στη μετανάστευση και, όπως δήλωσε η Marine Le Pen, σε ένα «πρόβλημα αστυνομικής εξουσίας». Οι ταραχοποιοί, έτσι υποστήριξε ανακοίνωση δύο δεξιών αστυνομικών συνδικάτων, δεν ήταν παρά «άγριες ορδές». Δεν έχει σημασία ότι ο Nahel ήταν Γάλλος πολίτης, ο οποίος μεγάλωσε στη Γαλλία. Ούτε ότι λιγότερο από ένας στους δέκα από τους συλληφθέντες για βία ή λεηλασίες ήταν αλλοδαπός. Ούτε ότι ο μέσος όρος ηλικίας τους ήταν 17 ετών, η γενιά δηλαδή των Γάλλων, που γεννήθηκε μετά τις ταραχές του 2005, σημαδεύτηκε από τα lockdowns της Covid-19 και «τρομπάρεται» από το TikTok και το Snapchat. «Οι νέοι που βλέπουμε δεν προσεύχονται στον Αλλάχ, αλλά στη Nike», έγραψε ο Hakim El Karoui, ένας αναλυτής.
Τι ήταν τότε η εξέγερση; Οι άνθρωποι που ζουν στις συνοικίες της Ναντέρ αναφέρουν επανειλημμένα ένα παράπονο: δεν αφορά τις θέσεις εργασίας, ούτε τη φτώχεια, ούτε τον δήμαρχο, ούτε τον κ. Macron, αλλά την υπερβολική χρήση βίας από την αστυνομία και την αίσθηση ότι οι κάτοικοι υπόκεινται σε συχνούς αστυνομικούς ελέγχους. «Οι αστυνομικοί πρέπει να εκπαιδευτούν έτσι ώστε, όταν γίνονται αστυνομικοί έλεγχοι, να μη θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή ενός ανήλικου αγοριού», δήλωσε ο Souleymane. «Είμαι πεπεισμένη ότι η αστυνομία μάς σταματάει λόγω της εμφάνισής μας», πρόσθεσε η Khadija. Ο Hamid ήταν πιο ωμός: «Η αστυνομία είναι ρατσιστική».
Η Γαλλία δεν θέλει να πιστεύει ότι έχει πρόβλημα αστυνόμευσης, ακόμα και όταν πληθαίνουν οι καταγγελίες περί δυσανάλογης χρήσης σφαιρών από καουτσούκ, δακρυγόνων και χειροβομβίδων κρότου-λάμψης. Ευτυχώς, οι θανατηφόροι αστυνομικοί πυροβολισμοί στη Γαλλία είναι πολύ λιγότεροι σε σχέση με τον πληθυσμό της απ’ό,τι στην Αμερική. Ο εισαγγελέας απήγγειλε γρήγορα κατηγορίες για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως στον αστυνομικό που πυροβόλησε τον Nahel. Ωστόσο, οι αστυνομικές δολοφονίες εξακολουθούν να είναι πιο συχνές απ’ ό,τι στη Μ. Βρετανία ή τη Γερμανία. Το 2022 σημειώθηκαν 13 θανατηφόροι πυροβολισμοί από την τροχαία, αριθμός ρεκόρ. Η καταστολή και η εχθρότητα αλληλοενισχύονται. Το συνδεδεμένο ζήτημα της φυλετικής σκιαγράφησης είναι δύσκολο να καταδειχθεί, καθώς η Γαλλία απαγορεύει τις εθνικές στατιστικές. Ώστόσο, μια επίσημη έρευνα το 2017 έδειξε ότι τα προηγούμενα πέντε χρόνια τέσσερις στους πέντε νέους άνδρες που «θεωρούνται Άραβες ή μαύροι» είχαν υποστεί έλεγχο από την αστυνομία -για τον γενικό πληθυσμό το ποσοστό ήταν κάτω από ένας στους πέντε.
Στη Γαλλία, γεννημένη από την επανάσταση, οι αστικές φωτιές έχουν συμβολική απήχηση. Το 1871 οι Κομμουνάροι έκαψαν τα παλάτια του Παρισιού. Οι Pétroleuses, ή εμπρήστριες, έγιναν διαβόητες. Ωστόσο, υπάρχει κάτι στο όπλο που επιλέγουν οι σημερινοί ταραξίες -το κάψιμο αυτοκινήτων και δημόσιων κτιρίων- που μοιάζει περισσότερο με μια αδόμητη κραυγή προκλητικότητας, μια αυτοκαταστροφική επίδειξη δύναμης ενάντια στις δυνάμεις του νόμου και της τάξης. Αυτοκαταστροφική, επειδή τα θύματα ήταν οι ιδιοκτήτες των αυτοκινήτων, οι χρήστες των λεωφορείων και οι μαθητές των σχολείων που πυρπολήθηκαν, οι οποίοι ζουν σε αυτές τις γειτονιές. Ακόμα και οι έμποροι ναρκωτικών σημείωσαν ότι αυτό ήταν κακό για τις επιχειρήσεις.
Όχι και τόσο καλά μέχρι στιγμής
Ο κ. Macron γνωρίζει ότι οι περισσότερες ταραχές δεν μπορούν να αποτραπούν μόνο με περισσότερη καταστολή. Ακροβατεί σε μια λεπτή γραμμή μεταξύ της έκφρασης ενσυναίσθησης (ο πυροβολισμός του Nahel ήταν «ασυγχώρητος», είπε) και της αποφασιστικότητας (η βία, πρόσθεσε, ήταν «αδικαιολόγητη»). Παραδόξως, ο πρόεδρος είχε μόλις περάσει τρεις ημέρες στη Μασσαλία, προσπαθώντας να βελτιώσει τη ζωή στις σκληρές γειτονιές. Μέρος της αρχικής του προσπάθειας για την προεδρία το 2017 ήταν η υπόσχεση ότι το πού ζεις δεν θα πρέπει να καθορίζει τις δυνατότητες της ζωής σου. Η αναβίωση αυτού του πνεύματος, καθώς και μια μακρόπνοη και σκληρή ματιά στην αστυνόμευση, είναι επειγόντως αναγκαία.
Βραχυπρόθεσμα, η τραγωδία και το δράμα της περασμένης εβδομάδας αποδυνάμωσαν τον κ. Macron, ακριβώς τη στιγμή που είχε αρχίσει να ανακάμπτει από τους μήνες των εξουθενωτικών διαμαρτυριών για τις συντάξεις. Στο εξωτερικό, αναγκάστηκε να ακυρώσει μια επίσημη επίσκεψη στη Γερμανία -μια προηγούμενη επίσημη επίσκεψη, του βασιλιά Καρόλου Γ’ στη Γαλλία, ακυρώθηκε επίσης λόγω των (συνταξιοδοτικών) ταραχών. Στο εσωτερικό, η κεντρώα κυβέρνηση μειοψηφίας του κ. Macron είναι ήδη στριμωγμένη μεταξύ της άκρας αριστεράς και της άκρας δεξιάς.
Μακροπρόθεσμα, οι ταραχές είναι πιθανό να πολώσουν ακόμα περισσότερο τη γαλλική πολιτική. Πάνω απ’ όλα, τέσσερα χρόνια πριν από τις προεδρικές εκλογές στις οποίες ο κ. Macron δεν μπορεί συνταγματικά να είναι υποψήφιος, η κ. Le Pen θα ενισχυθεί. Καθώς ο πρόεδρος προσπαθεί να συνέλθει και πάλι, αυτή η προοπτική, αλλά και μια αξιόπιστη απάντηση στις ταραχές, είναι τα δύο πράγματα στα οποία θα έπρεπε να εστιάσει την προσοχή του. Όπως το έθεσε η περίφημη εναρκτήρια αφήγηση της ταινίας «La Haine»: «Το πώς πέφτεις δεν έχει σημασία -σημασία έχει το πώς προσγειώνεσαι».
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
