THEPOWERGAME
Ωθούμενες από την απειλή της κλιματικής αλλαγής, οι πλούσιες χώρες ξεκινούν ένα μεγάλο έργο εξηλεκτρισμού. Η Βρετανία, η Γαλλία και η Νορβηγία, μεταξύ άλλων, σχεδιάζουν να απαγορεύσουν την πώληση νέων αυτοκινήτων εσωτερικής καύσης μέσα στην επόμενη δεκαετία. Ακόμα κι εκεί όπου οι απαγορεύσεις δεν προβλέπονται από τη νομοθεσία, οι πωλήσεις των ηλεκτρικών αυτοκινήτων αυξάνονται ραγδαία. Τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας αλλάζουν με τη σειρά τους, καθώς οι ανεμογεννήτριες και οι ηλιακοί συλλέκτες εκτοπίζουν τα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής που λειτουργούν με ορυκτά καύσιμα. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (Δ.Ο.Ε.) εκτιμά ότι τα επόμενα πέντε χρόνια ο κόσμος θα προσθέσει τόση ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές όση τα τελευταία 20.
Όλα αυτά σημαίνουν μπαταρίες, και μάλιστα πολλές -τόσο για την κίνηση των αυτοκινήτων, όσο και για την αποθήκευση ενέργειας από τους σταθμούς ανανεώσιμων πηγών ενέργειας διαλειπόμενης λειτουργίας. Η ζήτηση για τα ορυκτά από τα οποία κατασκευάζονται αυτές οι μπαταρίες αυξάνεται κατακόρυφα. Ειδικά το νικέλιο βρίσκεται σε έλλειψη. Το στοιχείο χρησιμοποιείται στις καθόδους των μπαταριών ηλεκτρικών αυτοκινήτων υψηλής απόδοσης για την αύξηση της χωρητικότητας και τη μείωση του βάρους. Ο ΔΟΕ υπολογίζει ότι, αν πρόκειται να επιτύχει τους στόχους του για την απαλλαγή από τον άνθρακα, ο κόσμος θα πρέπει να παράγει 48 εκατ. τόνους νικελίου κάθε χρόνο μέχρι το 2040, περίπου 19 φορές περισσότερο απ’ ό,τι διαχειρίζεται σήμερα, δηλαδή, 300 έως 400 εκατ. τόνους μετάλλου συνολικά από τώρα έως τότε.
Τα τελευταία πέντε χρόνια το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης της ζήτησης καλύφθηκε από την Ινδονησία, η οποία καταστρέφει τα τροπικά δάση για να εξορύξει το μετάλλευμα που βρίσκεται κάτω από αυτά. Σύμφωνα με τη CRU, μια εταιρεία ερευνών για τα μέταλλα, το 2017 η χώρα παρήγαγε μόλις το 17% του παγκόσμιου νικελίου. Σήμερα παράγει το 54% ή 1,6 εκατ. τόνους ετησίως, ενώ το ποσοσστό αυτό εξακολουθεί να αυξάνεται. Η CRU πιστεύει ότι μεταξύ του σήμερα και του 2027 η χώρα θα αντιπροσωπεύει το 85% της παγκόσμιας αύξησης της παραγωγής. Ακόμα και έτσι, είναι απίθανο να καλύψει την αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση. Επιπλέον, καθώς η παραγωγή νικελίου στην Ινδονησία αυξάνεται, αναμένεται να αντικαταστήσει την παραγωγή φοινικέλαιου εξαιτίας της αποψίλωσης των δασών της χώρας.
Υπάρχει όμως εναλλακτική. Ένα τμήμα του βυθού του Ειρηνικού Ωκεανού, η Ζώνη Clarion-Clipperton (CCZ), είναι διάσπαρτο με τρισεκατομμύρια κομμάτια νικελίου, κοβαλτίου, μαγγανίου και χαλκού σε μέγεθος πατάτας, τα οποία ενδιαφέρουν τους κατασκευαστές μπαταριών (βλ. χάρτη). Συνολικά, οι πολυμεταλλικοί αυτοί κόνδυλοι περιέχουν περίπου 340 εκατομμύρια τόνους νικελίου μόνο -περισσότερο από τρεις φορές την εκτίμηση της Γεωλογικής Υπηρεσίας των Ηνωμένων Πολιτειών για τα παγκόσμια χερσαία αποθέματα. Οι εταιρείες επιθυμούν να τα εξορύξουν εδώ και αρκετά χρόνια. Με την επερχόμενη λήξη, στις 9 Ιουλίου, μιας διεθνούς γραφειοκρατικής προθεσμίας, η προοπτική αυτή φαίνεται πιθανότερη από ποτέ.
Καλύτερα στον βυθό από τη στεριά
Αυτή η ημερομηνία σηματοδοτεί δύο χρόνια από τότε που το νησιωτικό κράτος του Ναουρού, εξ ονόματος μιας εταιρείας εξόρυξης που χρηματοδοτεί με την επωνυμία The Metals Company (TMC), δήλωσε στη Διεθνή Αρχή για τον Βυθό της Θάλασσας (ISA), ένα παράρτημα του ΟΗΕ, ότι ήθελε να εξορύξει ένα τμήμα του βυθού στο οποίο του έχει χορηγηθεί πρόσβαση. Αυτό προκάλεσε την απαίτηση η ISA να καταρτίσει κανόνες που θα διέπουν την εμπορική εκμετάλλευση των κοιτασμάτων. Εάν οι κανονισμοί αυτοί δεν είναι έτοιμοι μέχρι τις 9 Ιουλίου -και απ’ ό,τι φαίνεται δεν θα είναι-, τότε η Διεθνής Αρχή για τον Βυθό της Θάλασσας υποχρεούται από τον νόμο να “εξετάσει και να εγκρίνει προσωρινά” την αίτηση της TMC. (Η ίδια η εταιρεία λέει ότι ελπίζει να περιμένει μέχρι να συμφωνηθούν οι κανόνες).
Το σχέδιο της TMC είναι απλό και αφορά την υποβρύχια εξόρυξη. Ο πρώτος της στόχος είναι ένα τμήμα της Ζώνης Clarion-Clipperton, που ονομάζεται NORI-D, το οποίο καλύπτει περίπου 2,5 εκατ. εκτάρια βυθού (μια περιοχή περίπου 20% μεγαλύτερη από την Ουαλία). Ο Gerard Barron, επικεφαλής της TMC, εκτιμά ότι στην περιοχή υπάρχουν περίπου 3,8 εκατ. τόνοι νικελίου. Δεδομένου ότι οι κόνδυλοι απλά κάθονται στον πυθμένα του ωκεανού, η εταιρεία σχεδιάζει να στείλει ένα μεγάλο ρομπότ για να τα μαζέψει. Στη συνέχεια θα αναρροφηθούν σε ένα σκάφος υποστήριξης στην επιφάνεια μέσω ενός σωλήνα υψηλής τεχνολογίας, παρόμοιου με αυτούς που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Το σκάφος υποστήριξης θα ξεπλύνει τυχόν ιζήματα και στη συνέχεια θα φορτώσει τα κομμάτια σε ένα δεύτερο πλοίο, το οποίο θα τα μεταφέρει πίσω στην ακτή για επεξεργασία. Εν τω μεταξύ, το πλεονάζον ίζημα θα επιστραφεί στη θάλασσα σε βάθος περίπου 1.500 μέτρων, πολύ πιο κάτω από το επίπεδο που συναντάται ζωή στους ωκεανούς. Η TMC δεν είναι η μόνη εταιρεία που ενδιαφέρεται. Μια βελγική εταιρεία, η Global Sea Mineral Resources -θυγατρική της Deme, ενός γίγαντα εκσκαφών- ενδιαφέρεται επίσης, και έχει δοκιμάσει ένα ρομπότ και ένα σύστημα μεταφοράς από τον πυθμένα της θάλασσας παρόμοιο με αυτό της TMC. Τρεις κινεζικές εταιρείες -η Beijing Pioneer, η China Merchants και η China Minmetals– κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση, αν και υπολογίζεται ότι είναι τεχνολογικά πιο πίσω.
Όπως και με την εξόρυξη στην ξηρά, η εξόρυξη νικελίου από τον πυθμένα της θάλασσας θα βλάψει το περιβάλλον οικοσύστημα. Παρ’ όλο που η Ζώνη Clarion-Clipperton είναι βαθιά, σκοτεινή και κρύα, δεν είναι νεκρή. Το ρομπότ της TMC θα καταστρέψει κάθε οργανισμό στον πυθμένα που θα διασχίσει, καθώς και τα πλάσματα που ζουν στους κονδύλους που συλλέγει. Επίσης, θα δημιουργήσει στρώματα ιζήματος, που θα επικαθίσουν σε κοντινούς οργανισμούς και θα τους σκοτώσουν (αν και η έρευνα του ΜΙΤ δείχνει ότι αυτά τείνουν να μην υψώνονται πάνω από δύο μέτρα πάνω από τον πυθμένα). Ο Adrian Glover, θαλάσσιος βιολόγος στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου, επισημαίνει ότι, επειδή η ζωή εξελίχθηκε πρώτα στους ωκεανούς και αργότερα μεταφέρθηκε στην ξηρά, η πλειονότητα της γενετικής ποικιλότητας στον πλανήτη εξακολουθεί να βρίσκεται κάτω από το νερό. Αν και ο βυθός των ωκεανών είναι σκοτεινός και φτωχός σε θρεπτικά συστατικά, εντούτοις υποστηρίζει χιλιάδες μοναδικά είδη. Τα περισσότερα είναι μικρόβια, αλλά υπάρχουν επίσης σκουλήκια, σφουγγάρια και άλλα ασπόνδυλα. Η ποικιλομορφία της ζωής είναι “πολύ υψηλή”, λέει ο Dr Glover.
Ωστόσο, από πολλές απόψεις, η εξόρυξη στον βυθό της θάλασσας είναι πιο φιλική προς το περιβάλλον από την εξόρυξη στην Ινδονησία. Το σκληρό περιβάλλον των βαθιών θαλασσών σημαίνει ότι η εξαιρετικά ποικιλόμορφη ζωή δεν είναι πολύ άφθονη. Μια εργασία που δημοσιεύθηκε στο Nature το 2016 διαπίστωσε ότι ένα τετραγωνικό μέτρο της Ζώνης Clarion-Clipperton υποστηρίζει έναν έως δύο ζωντανούς οργανισμούς, βάρους δύο γραμμαρίων το πολύ. Αντίθετα, ένα τετραγωνικό μέτρο τροπικού δάσους της Ινδονησίας περιέχει περίπου 30.000 γραμμάρια φυτικής βιομάζας μόνο, και πολύ περισσότερα αν συνυπολογίσουμε τα πρωτεύοντα θηλαστικά, τα πουλιά, τα ερπετά και τα έντομα.
Δεν αρκεί όμως να ζυγίσουμε απλώς τη βιομάζα σε κάθε οικοσύστημα. Η ποσότητα του νικελίου που μπορεί να παραχθεί ανά εκτάριο είναι επίσης σημαντική. Τα 2,5 εκατ. εκτάρια που ελπίζει να εκμεταλλευτεί η TMC αναμένεται να αποδώσουν περίπου 3,8 εκατ. τόνους νικελίου ή περίπου 1,5 τόνο ανά εκτάριο.
Το να δει κανείς τους απόλυτους αριθμούς για την εξόρυξη στην ξηρά είναι δύσκολο, γιατί οι εταιρείες που την κάνουν είναι λιγότερο διαφανείς από εκείνες που ελπίζουν να εκμεταλευτούν τον θαλάσσιο βυθό. Ωστόσο, η ερευνητική έκθεση του Κέντρου Πούλιτζερ, ενός μη κερδοσκοπικού μέσου ενημέρωσης, δείχνει ότι κάθε εκτάριο τροπικού δάσους στο Σουλαουέζι, το νησί της Ινδονησίας που βρίσκεται στο κέντρο της βιομηχανίας νικελίου της χώρας, θα παράγει περίπου 675 τόνους νικελίου (ένας λόγος για τον οποίο τα χερσαία κοιτάσματα παράγουν τόσο πολύ περισσότερο νικέλιο, παρά τη χαμηλότερη ποιότητα του μεταλλεύματος, είναι ότι το μετάλλευμα εκτείνεται πολύ κάτω από την επιφάνεια, ενώ οι κόνδυλοι υπάρχουν μόνο στον πυθμένα της θάλασσας).
Όλα αυτά καθιστούν δυνατή μια πολύ χονδρική σύγκριση. Περίπου 13 κιλά βιομάζας θα χάνονταν για κάθε τόνο νικελίου που εξορύσσεται στη Ζώνη Clarion-Clipperton. Κάθε τόνος που εξορύσσεται στο Sulawesi θα κατέστρεφε περίπου 450 κιλά φυτών -συν μια άγνωστη ποσότητα ζωικής βιομάζας.
Υπάρχουν κι άλλα περιβαλλοντικά επιχειρήματα υπέρ της εξόρυξης του βυθού. Οι κόνδυλοι περιέχουν πολύ υψηλότερες συγκεντρώσεις μετάλλων απ’ ό,τι τα κοιτάσματα στην ξηρά, πράγμα που σημαίνει ότι απαιτείται λιγότερη ενέργεια για την επεξεργασία τους. Ο Peter Tom Jones, διευθυντής του Ινστιτούτου KU Leuven για βιώσιμα μέταλλα και υλικά, στο Βέλγιο, εκτιμά ότι η επεξεργασία των κονδύλων για την εξαγωγή χρήσιμων μετάλλων θα παράγει περίπου 40% λιγότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου απ’ ό,τι τα χερσαία μεταλλεύματα.
Και επειδή οι κονδύλοι πρέπει ούτως ή άλλως να απομακρυνθούν για επεξεργασία, οι εταιρείες όπως η TMC μπορούν να ενθαρρυνθούν να επιλέγουν τοποθεσίες όπου η ενέργεια συνοδεύεται από χαμηλές εκπομπές. Το νικελιούχο μετάλλευμα της Ινδονησίας, αντίθετα, είναι ασύμφορο αν δεν υποστεί επεξεργασία κοντά στα ορυχεία από τα οποία εξορύσσεται. Αυτό σημαίνει σχεδόν πάντα χρήση ηλεκτρικής ενέργειας, που παράγεται από την καύση άνθρακα, ή ακόμα και γεννήτριες ντίζελ. Ο Alex Laugharne, αναλυτής της CRU, υπολογίζει ότι η παραγωγή νικελίου στην Ινδονησία εκπέμπει για κάθε τόνο νικελίου περίπου 60 τόνους διοξειδίου του άνθρακα που θερμαίνουν τον πλανήτη. Ένας έλεγχος των σχεδίων της TMC που διεξήχθη από την Benchmark Minerals Intelligence, μια εταιρεία με έδρα το Λονδίνο, διαπίστωσε ότι κάθε τόνος νικελίου που συλλέγεται από τον βυθό της θάλασσας θα παράγει περίπου έξι τόνους CO2.
Σε κάθε περίπτωση, το μέταλλο που συλλέγεται από τον βυθό της θάλασσας είναι απίθανο να αντικαταστήσει πλήρως αυτό που εξορύσσεται από τα τροπικά δάση. Η παραγωγή μπαταριών αυξάνεται τόσο γρήγορα, που το νικέλιο θα ανασκαφεί πιθανότατα από οπουδήποτε μπορεί να βρεθεί. Αλλά αν οι ωκεάνιοι κόνδυλοι μπορούν να διατεθούν στην αγορά με προσιτό κόστος, ο καθαρός όγκος του διαθέσιμου μετάλλου μπορεί να αρχίσει να μειώνει την πίεση στα δάση της Ινδονησίας. Τέτοια επιχειρήματα είναι απίθανο να παραμείνουν θεωρητικά για πολύ καιρό. Ο κ. Barron της TMC στοχεύει να ξεκινήσει την εμπορική παραγωγή νικελίου και άλλων μετάλλων από τον βυθό της θάλασσας μέχρι το τέλος του επόμενου έτους.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
