THEPOWERGAME
Ο άντρας με το λιλά πουλόβερ είναι ωμός. Γιατί, ρωτάει, η Γερμανία είναι υποτελής των ΗΠΑ; Στην απάντηση ο Olaf Scholz, ο καγκελάριος της Γερμανίας, σκιαγραφεί την ιστορία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας, προσθέτοντας υπομονετικά ότι ο κίνδυνος που αντιμετωπίζει αυτήν τη στιγμή δεν είναι η Αμερική, αλλά ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία. Το συμπέρασμά του, «δεν δεχόμαστε διαταγές», κερδίζει απλώς ένα ευγενικό χειροκρότημα.
Μπορεί να φαίνεται περίεργο το ότι 33 χρόνια μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου ο ηγέτης της Γερμανίας θα πρέπει να πείσει έναν συμπολίτη του ότι η χώρα του, με το μεγαλύτερο βάρος στην Ευρώπη σε πληθυσμό και ΑΕΠ, είναι ανεξάρτητη. Μια ένδειξη βρίσκεται στο πού έγινε αυτή η συζήτηση: στο Κότμπους, μια μικρή πόλη στην καρδιά της άλλοτε ζωτικής βιομηχανίας άνθρακα της άλλοτε περήφανης χώρας της Ανατολικής Γερμανίας. Σε όλα τα πέντε ανατολικά «νέα κρατίδια», που ενώθηκαν με τα 11 δυτικά της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας το 1990, πάρα πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να μοιράζονται τον σκοτεινό σκεπτικισμό του ανθρώπου με το λιλά πουλόβερ. Παρά τις δεκαετίες των μαζικών δημόσιων επενδύσεων, των βίαιων δημογραφικών αλλαγών και της αυξανόμενης ευημερίας, το 20% των Γερμανών που ζουν στα ανατολικά τείνει ακόμα να σκέφτεται διαφορετικά, να ενεργεί διαφορετικά και να ψηφίζει διαφορετικά.
Αυτές οι διαφορές είναι σημαντικές. Το εκλογικό σώμα της Ανατολικής Γερμανίας περιλαμβάνει ένα μεγάλο ποσοστό ελεύθερων ψηφοφόρων, που δεν ανήκουν σε κανένα κόμμα, γεγονός που ενθαρρύνει τα παραδοσιακά κόμματα, όπως οι Σοσιαλδημοκράτες του κ. Scholz, να προσπαθούν ιδιαίτερα σκληρά να τους προσελκύσουν. Οι πολιτικοί μπορεί επίσης να διστάζουν να δράσουν -ο καγκελάριος κατηγορήθηκε πέρυσι ότι άργησε να διαθέσει γερμανικής κατασκευής άρματα μάχης Leopard για την Ουκρανία-, από φόβο μήπως αποξενωθούν οι τύποι με τα λιλά πουλόβερ.
Οι ανησυχίες δεν είναι ανυπόστατες. Δημοσκοπήσεις της ερευνητικής ομάδας INSA δείχνουν ότι στις αρχές Μαΐου, για πρώτη φορά, η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AFD) ξεπέρασε και τους δύο παραδοσιακούς κεντρώους αντιπάλους της Γερμανίας και έγινε το πιο δημοφιλές κόμμα στα ανατολικά (εκτός Βερολίνου). Εκτός από το 26% των Ανατολικογερμανών που θα ψήφιζαν το AFD σε εθνικές εκλογές, ένα άλλο 9% σκοπεύει να υποστηρίξει το ακροαριστερό κόμμα Die Linke. Αυτά τα ποσοστά είναι αντίστοιχα διπλάσια και τριπλάσια απ’ ό,τι συγκεντρώνει το κάθε κόμμα στη δυτική πλευρά.
Όσον αφορά τη Ρωσία και την Ουκρανία, οι Ανατολικογερμανοί δεν διαφωνούν μόνο με τους υπόλοιπους Γερμανούς, αλλά σχεδόν με όλους τους άλλους από το πρώην σοβιετικό μπλοκ. Περίπου οι μισοί Δυτικογερμανοί συμφωνούν ότι η Αμερική είναι ένας «αξιόπιστος εταίρος» και ότι η Γερμανία θα πρέπει να ενισχύσει τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία. Ωστόσο, σχεδόν τα τρία τέταρτα των Ανατολικογερμανών απορρίπτουν και τις δύο προτάσεις. Μια έρευνα για τη στάση απέναντι στη Ρωσία το 2020 έδειξε παρόμοιο χάσμα. Οι Ανατολικογερμανοί ήταν πολύ πιθανότερο να συμφωνήσουν ότι ο Vladimir Putin είναι «ένας αποτελεσματικός πρόεδρος» και πολύ λιγότερο πιθανό να τον περιγράψουν ως «απειλή για την Ευρώπη». Αρκετοί εξήγησαν σε ομάδες αξιολόγησης (focus groups) ότι η εμπειρία τούς έκανε να «κατανοούν καλύτερα την προπαγάνδα», ώστε να «βλέπουν μέσα από τη δυτική εκδοχή». Εν τω μεταξύ, δυσαρεστημένα στοιχεία στα ανατολικά, όπως πρώην αξιωματικοί του σοβιετικού στρατού και των μυστικών υπηρεσιών, το κύρος των οποίων κατέρρευσε μετά την ενοποίηση, συμβάλλουν στη διατήρηση ενός συνεχούς αντιαμερικανισμού: το ΝΑΤΟ «προκάλεσε» τη Ρωσία, οι αμερικανικές πετρελαϊκές εταιρείες επωφελούνται από τον πόλεμο εις βάρος της Γερμανίας κ.λπ.
Δεν το λες και νοσταλγία
Ελάχιστοι απλοί Ανατολικογερμανοί θέλουν να γυρίσουν πίσω στον χρόνο, επιμένει ο Dirk Oschmann, ο συγγραφέας ενός πρόσφατου μπεστ σέλερ, που συμπάσχει με τα παράπονά τους. Η ενοποίηση είναι συντριπτικά επιτυχής και η γκρίνια εν μέρει αντανακλά απλώς την εθνική τάση για κατήφεια. Ωστόσο, τα χάσματα παραμένουν εντυπωσιακά, ξεκινώντας από τη δημογραφία. Η ανατολική πλευρά έχει σαφώς ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας, είναι αραιοκατοικημένη και λιγότερο ποικιλόμορφη. Οι Ανατολικογερμανοί συνεχίζουν να υποεκπροσωπούνται στα ελίτ επαγγέλματα. Δεν υπάρχουν Ανατολικογερμανοί στρατηγοί στον γερμανικό στρατό. Αντιπροσωπεύουν πολύ λιγότερο από το 5% των ομοσπονδιακών δικαστών ή των CEOs των 100 κορυφαίων εταιρειών της Γερμανίας. Μια μελέτη του 2022 δείχνει ότι κατέχουν μια μειοψηφία των ηγετικών θέσεων ακόμα και στα ανατολικά.
Αυτή η παρατεταμένη καθυστέρηση είναι εν μέρει αποτέλεσμα προφανών μειονεκτημάτων. Η ενοποίηση μόλις και μετά βίας άγγιξε τους περισσότερους Δυτικογερμανούς, αλλά έφερε τα πάνω-κάτω στην ανατολική πλευρά, σημειώνει η Katja Hoyer, μια ακαδημαϊκός με καταγωγή από την Ανατολική Γερμανία, σε μια νέα ιστορία του κομμουνιστικού κράτους, με τον τίτλο «Beyond the Wall». Δεν έμοιαζε τόσο με συγχώνευση, όσο με απότομη εξαγορά, στην οποία τα «νέα κρατίδια» συμμετείχαν με μηδενικό δικό τους κεφάλαιο, λίγα εμπορεύσιμα περιουσιακά στοιχεία και τις λάθος δεξιότητες.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι το ένα τέταρτο των Ανατολικογερμανών μεταξύ 18 και 30 ετών, συχνά οι πιο καταρτισμένοι ή φιλόδοξοι, μετακόμισαν δυτικά. Περίπου 3 εκατομμύρια μετακινήθηκαν προς την άλλη κατεύθυνση, αλλά κυρίως σε μεγαλύτερες πόλεις, αφήνοντας τις αγροτικές περιοχές έρημες. Οι νεοεισερχόμενοι άρπαξαν ακίνητα πρώτης επιλογής, σπρώχνοντας τους ντόπιους στις φθηνότερες αστικές παρυφές. Τον Μάρτιο ένα τοπικό δημοψήφισμα για αυστηρότερα περιβαλλοντικά μέτρα στο Βερολίνο, την άλλοτε διαιρεμένη πρωτεύουσα της Γερμανίας, αποκάλυψε ένα νέο, έντονο χάσμα: οι αναβαθμισμένες κεντρικές συνοικίες ψήφισαν πολύ υπέρ, ενώ στους υποβαθμισμένους προαστιακούς οικισμούς του Marzahn-Hellersdorf, προπύργιο του ADF, τα τρία τέταρτα ψήφισαν κατά.
Ωστόσο, αυτό που ενοχλεί τους ανατολικούς, λέει ο κ. Oschmann, δεν είναι τόσο τα οικονομικά, όσο οι συμπεριφορές. Στον βαθμό που τους ενδιαφέρει, οι Δυτικογερμανοί βλέπουν την ανατολική πλευρά ως «ένα μέρος αρρώστιας, ανισορροπίας, θορυβώδους γκρίνιας», λέει. Η παλιά Ανατολική Γερμανία μπορεί στην πραγματικότητα να είχε καλύτερη ημερήσια φροντίδα για τα παιδιά, λιγότερες ταξικές προστριβές και μεγαλύτερη ισότητα για τις γυναίκες, αλλά το να το λέει κανείς αυτό προσκαλεί κατηγορίες ότι αγνοεί τη βάναυση πλευρά της κομμουνιστικής διακυβέρνησης. Η λαϊκή κουλτούρα τείνει να παρουσιάζει την Ανατολική Γερμανία είτε ως αίθουσα τρόμου, είτε ως θεματικό πάρκο αποκρουστικής μόδας.
Στην πραγματικότητα, οι δύο πλευρές της Γερμανίας συγκλίνουν σιγά-σιγά. Ιδιαίτερα το εισοδηματικό χάσμα συρρικνώνεται, υποβοηθούμενο από μεγάλες επενδύσεις από εταιρείες, όπως η Infineon, η Intel και η Tesla. Όμως, όπως αποκαλύπτουν κλυδωνισμοί, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, τα υποκείμενα ρήγματα στη γερμανική κοινωνία μπορεί να χρειαστούν ακόμη μια γενιά για να επουλωθούν.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
