Πώς θα μπει τάξη στο χάος με την άρδευση αγροτικών εκτάσεων

Γιώργος Θ. Γιαννόπουλος

Γεωπόνος Γ.Π.Α. με ειδικότητα στην Γεωργική Υδραυλική

Το νερό αποτελεί πόρο κρίσιμο και διαρκώς αυξανόμενης γεωπολιτικής, οικολογικής και οικονομικής σημασίας.

Η προστασία της ποιότητάς του, η αποφυγή σπατάλης και η ορθολογική διαχείρισή του είναι για πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και η χώρα μας, προτεραιότητα.

Η οδηγία 2000/06 ΕΚ,είναι η βάση του θεσμικού πλαισίου για τα νερά και σε εφαρμογή της έχει εκδοθεί πλήθος κανονιστικών πράξεων. Η χώρα έχει διαιρεθεί σε 14 υδατικά διαμερίσματα και αυτά σε συνολικά 46 λεκάνες απορροής. Την ευθύνη της πολιτκής υδάτων έχει το Υπουργείο Περιβάλλοντος.

Τρεις είναι οι κύριες χρήσεις του νερού, η ύδρευση, η βιομηχανία και η άρδευση. Η τελευταία συμμετέχει στην κατανάλωση με μερίδιο περί το 85%, το οποίο μεταφράζεται σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη σε 8,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα νερό.

Είναι συνεπώς προφανές πως η υδατική πολιτική πρέπει κατεξοχήν να ασχοληθεί με την γεωργία.

Επί συνόλου 30 και πλέον εκατομμυρίων στρεμάτων που καλλιεργούνται στην χώρα μας, περί τα 11 εκ. αρδεύονται. Λιγότερο από τα μισά ( 5,5 εκ. στρ.) μέσω συλλογικών δικτύων άρδευσης, τα υπόλοιπα μέσω ιδιωτικών απολήψεων (γεωτρήσεις, οι οποίες υπολογίζονται σε 160.000). Μια αναλογία πιθανότατα μοναδική στην Ε.Ε. που θέτει αυτομάτως σοβαρά ζητήματα οικονομικά και βιώσιμης διαχείρισης.

Τα συλλογικά συστήματα άρδευσης βασίζονται σε ένα αρχικό, και πρωτοποριακό για την εποχή του Βασιλικό Διάταγμα, το 3881/1958. Επρόκειτο για ένα «ιεραρχικό» σύστημα, στην βάση του οποίου υπάρχουν οι Τοπικοί Οργανισμοί Εγγείων βελτιώσεων ( ΤΟΕΒ) οι οποίοι είναι αναγκαστικοί συνεταιρισμοί, στην μέση οι Γενικοί ΟΕΒ ( ΓΟΕΒ) που επιβλέπουν την λειτουργία των ΤΟΕΒ και συντηρούν τα βασικά έργα και στην κορυφή υπήρχε η Κεντρική Υπηρεσία Εγγείων Βελτιώσεων του Υπουργείου Γεωργίας, με μηχανήματα, χρηματοδότηση και κυρίως προσωπικό με δυνατότητες.

Μια σειρά από αλλαγές κατέστησαν το σύστημα ακυβέρνητο, χωρίς χρηματοδότηση, με τις υποδομές ασυντήρητες, το νερό να σπαταλάται, χρέη να συσσωρεύονται, δυνατότητες να σχολάζουν. Η πολύ μεγάλη πλειοψηφία των έργων ( ταμιευτήρες και διώρυγες) έχουν ξεπεράσει το όριο ζωής, είναι άνω των 60 ετών πλέον, με ξεπερασμένη τεχνολογία και ενεργοβόροι. Η κατάσταση είναι τέτοια που υπολογίζεται πως το 1/3 τουλάχιστον του νερού που συγκεντρώνεται στους ταμιευτήρες χάνεται πριν φτάσει στον αγρό. Οι απώλειες είναι πολύ μεγαλύτερες μόλις το νερό «φτάσει» στον αγρό, λόγω των τεχνολογικών υστερήσεων και τιμολογιακής πολιτικής.

Ακυβέρνητο σύστημα, έλλειψη δεδομένων προς έλεγχο και σχεδιασμό, υποεκμετάλλευση, μεγάλες απώλειες, ανορθολογικές χρεώσεις, γηρασμένες υποδομές είναι η εικόνα σήμερα.

Η αναστροφή της κατάστασης είναι κρίσιμη αφού η παράταση της υφιστάμενης κατάστασης θα οδηγήσει σε κατάρρευση την γεωργική παραγωγή (αντιθέτως, μελέτη του Πανεπιστημίου Πατρών υπολογίζει σε 30% αύξηση της παραγωγής επιτραπέζιων ελιών από την εφαρμογή άρδευσης). Σε αυτή την περίπτωση οι οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες στην περιφέρεια θα είναι ανυπολόγιστες.

Σε αυτό το τοπίο ειδήσεις όπως η δημοπράτηση νέων έργων, στον τομέα αυτό, από το Ταμείο Ανάκαμψης, με αξιοποίηση των ΣΔΙΤ, γεννά αισιοδοξία.

Είναι η κατάλληλη στιγμή για μια μεγάλη παρέμβαση στο πεδίο αυτό, με στόχους, την προστασία των υδάτων ( διαθεσιμότητα και ποιότητα), την αύξηση των αρδευόμενων εκτάσεων, την εισαγωγή νέας τεχνολογίας, τον διαρκή έλεγχο του συστήματος και τον εκσυγχρονισμό του.

Η παρέμβαση θα πρέπει να κατευθύνεται στους παρακάτω άξονες:

1. Την ενοποίηση των 400 περίπου ΤΟΕΒ σε σημαντικά λιγότερους, ώστε οι νέοι να έχουν το μέγεθος και την ικανότητα, να σταθούν αρωγοί των αγροτών και να προστατεύσουν το νερό. Η συνεταιριστική φύση των ΤΟΕΒ παραμένει, κάθε εταίρος μεταφέρει υποχρέωσεις και απαιτήσεις με τρόπο που δεν επιβαρύνει τους άλλους. Η δομή και τα συστήματα είναι κοινά για όλους, διασυνδέονται με δημόσιες βάσεις δεδομένων ( ΓΓΠΣ, Κτηματολόγιο, ΟΠΕΚΕΠΕ κλπ) , τροποποιείται η διαδικασία εκλογής ώστε να ψηφίζουν μόνο η οικονομικά ενήμεροι, εισάγεται ο θεσμός της αρδευτικής ενημερότητας, προβλέπεται η δυνατότητα συγκρότησης ενεργειακών κοινοτήτων, δίνεται έμφαση στην εκπαίδευση των αγροτών.
2. Το ενδιάμεσο επίπεδο ( οι ΓΟΕΒ) καταργείται, οι λίγοι και συνήθως εξαιρετικά έμπειροι υπάλληλοι μεταφέρονται στην νέα δομή, αφού η εμπειρία τους είναι χρήσιμη.
3. Δημιουργείται μια ανώνυμη εταιρεία με μοναδικό μέτοχο το Ελληνικό δημόσιο, κατά τα πρότυπα της ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Α.Ε., η οποία έχει 3 ή 4 περιφερειακές αντένες που υποκαθιστούν τους ΓΟΕΒ, σε ρόλο ελέγχου της λειτουργίας των σημαντικά μειωμένων ΤΟΕΒ, διαπίστωσης προβλημάτων και πρώτης αξιολόγησης προτεραιοτήτων και λύσεων.

Η Α.Ε. ανήκει στο ΥΠΑΑΤ, το οποίο έχει την ευθύνη της γεωργικής πολιτικής άλλωστε, ενσωματώνει τα έργα ΣΔΙΤ καθώς και την παρακολούθηση της συμμόρφωσης τους προς τους συμβατικούς όρους λειτουργίας Προτείνει και υλοποιεί το πρόγραμμα επενδύσεων, επιβλέπει και παραλαμβάνει έργα, εκσυγχρονίζει τα υφιστάμενα. Εκπαιδεύει τους αγρότες, προδιαγράφει συστήματα, προσφέρει κίνητρα, οργανώνει την αναγκαία διαβούλευση, καθορίζει τους τρόπους τιμολόγησης εντός των πλαισίων της ενωσιακής και εθνικής νομοθεσίας, στηρίζει τον λειτουργικό εκσυγχρονισμό των ΤΟΕΒ.

Με βάση το νερό και κατάλληλες δομές είναι ρεαλιστικό να προσβλέπουμε σε εκτίναξη της γεωργικής παραγωγής και του γεωργικού κλάδου ευρύτερα με προφανή οφέλη για την οικονομία καθώς και στην αναστροφή της τάσης δημογραφικής συρρίκνωσης της Ελληνικής περιφέρειας. Ας το τολμήσουμε.

Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!