THEPOWERGAME
Το 2020 η Βρετανία επινόησε μια νέα τακτική για να προσβάλει τους Ευρωπαίους γείτονές της, ένα παλιό χόμπι. Ο διπλωμάτης που εκπροσωπεί την ΕΕ στο Λονδίνο θα αρνείται στο εξής τον βαθμό του πρέσβη πλήρων καθηκόντων, έναν τιμητικό τίτλο που χορηγείται συνήθως στην ομάδα των κρατών-μελών, παρά το γεγονός ότι δεν είναι χώρα. Παράλληλα, ο εκπρόσωπος των Βρυξελλών θα κατείχε το κατώτερο καθεστώς του απεσταλμένου ενός διεθνούς οργανισμού, κατρακυλώντας έτσι στην ιεραρχία του πρωτοκόλλου (το σχέδιο ανατράπηκε αργότερα μετά την ανταπόδοση από πλευράς Ε.Ε.) Συγκρίνετε αυτό με ό,τι συνέβη αυτήν την εβδομάδα, όταν η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, προσκλήθηκε να συναντήσει τον βασιλιά Κάρολο Γ’ στο Κάστρο του Ουίνδσορ. Ξεχάστε τις αιχμές των ταμπλόιντ περί μη εκλεγμένων ευρωκρατών: μάλιστα, ένας βασιλικός σύμβουλος την αποκάλεσε «παγκόσμια ηγέτιδα», που πραγματικά αξίζει να πιει τσάι με τον εστεμμένο. Τι αποκαλούμε διπλωματικό σνομπισμό; Ακριβώς το αντίθετο.
Το τσάι της κ. Von der Leyen επισφραγίζει μια επίσκεψη-σταθμό. Στις 27 Φεβρουαρίου κατέληξε σε συμφωνία με τον πρωθυπουργό, Rishi Sunak, για τον τρόπο χειρισμού των θεμάτων που αφορούν τη Βόρεια Ιρλανδία, το τελευταίο και πιο δυσεπίλυτο κομμάτι του παζλ του Brexit, διότι η περιοχή πρέπει με κάποιον τρόπο να παραμείνει σε μεγάλο βαθμό μέρος τόσο της ενιαίας αγοράς της ΕΕ, όσο και του Ηνωμένου Βασιλείου, ώστε να μη χρειαστεί να επαναφέρει τα παλαιότερα ενοχλητικά σύνορα με την Ιρλανδία. Μια σύνθετη συμφωνία με αίσια κατάληξη. Το «διαζύγιο» μεταξύ της Βρετανίας και της Ευρώπης κηρύχθηκε νομικά το 2020, τέσσερα χρόνια μετά το δημοψήφισμα τον Ιούνιο του 2016, αλλά μόλις τώρα γνωρίζουμε πώς θα είναι οι μελλοντικές συνθήκες διαβίωσης.
Οι ειδικοί μελετούν επί του παρόντος το «πλαίσιο Ουίνδσορ». Μοιάζει με μια ισορροπημένη συμφωνία, που επιτρέπει και στις δύο πλευρές να σώσουν τα προσχήματα και να προχωρήσουν. Κοιτάζοντας, ωστόσο, τη συνολική μορφή του Brexit, όπως αυτή παζαρεύτηκε τα τελευταία επτά χρόνια, η εντύπωση είναι διαφορετική. Μια ματιά μόνο στο καστ που ήταν παρόν στο τελικό στάδιο των συνομιλιών για το Brexit προσφέρει μια ιδέα για το ποια «πολιτεία» πέρασε πιο δύσκολα από την έναρξη των συνομιλιών. Ο κ. Sunak είναι ο πέμπτος πρωθυπουργός της Βρετανίας μετά το δημοψήφισμα και το Συντηρητικό Κόμμα του οδεύει προς μια συντριπτική ήττα το επόμενο έτος, χάρη σε μεγάλο βαθμό στις ατελείωτες διαμάχες για το Brexit. Η κ. Von der Leyen, αντίθετα, είναι μόλις το δεύτερο πρόσωπο στη θέση της σε αυτό το διάστημα και πιθανότατα θα απολαύσει άλλη μια πενταετή θητεία την επόμενη άνοιξη. Ο τρόπος με τον οποίο η Βρετανία αποχώρησε από την ΕΕ έχει μετατραπεί σε εθνικό ψυχόδραμα. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι περισσότεροι Βρετανοί πιστεύουν ότι η αποχώρηση από την ΕΕ ήταν λάθος. Στις Βρυξέλλες η ενασχόληση με την τελευταία ανατροπή της Βρετανίας ήταν μόνο ένα περιστασιακό σημείο της ημερήσιας διάταξης.
Οι υποστηρικτές της εκστρατείας Vote Leave είχαν υποστηρίξει ότι το Λονδίνο θα «κρατούσε όλα τα χαρτιά» στις συνομιλίες με την ΕΕ. Η πραγματικότητα απέδειξε το αντίθετο. Η Βρετανία φανταζόταν ότι θα μπορούσε να μεθοδεύσει έναν τρόπο να εγκαταλείψει την Ένωση, αλλά να διατηρήσει τα πράγματα που την ενδιέφεραν, όπως κάποια πρόσβαση στην ενιαία αγορά. Το κατάφερε τελικά; Στην πραγματικότητα, κανείς δεν κατάλαβε ποτέ τι πραγματικά ήθελε η Βρετανία. Ο καθορισμός των προτεραιοτήτων ήταν τρομερά τετράγωνος για τους ομοίους του Boris Johnson, του αναμαλλιασμένου υπουργού Εξωτερικών που έγινε πρωθυπουργός και ηγήθηκε της Βρετανίας στο μεγαλύτερο μέρος των παζαριών. Άλλο να λες ότι μπορείς να έχεις και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο κι άλλο να τα καταφέρεις. Ένα εναλλασσόμενο καστ Βρετανών έφτασε στις συνομιλίες για το Brexit με ασαφείς αντιλήψεις για το αν η χώρα θα αντιμετωπιζόταν σαν την Ελβετία ή την Ουκρανία. Απέναντί τους βρίσκονταν έμπειροι ευρωκράτες, που κουβαλούσαν βαρύτατα πακέτα ενημέρωσης, επισημαίνοντας γιατί αυτό δεν έμελλε να συμβεί.
Μια τέτοια ομάδα δεν θα μπορούσε να νικήσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, ωστόσο η ΕΕ αξίζει επαίνους. Οι δικοί της στόχοι ήταν σαφείς: το Brexit θα πρέπει να είναι ένα μεμονωμένο γεγονός, όχι να αποτελέσει προηγούμενο. Καμία χώρα που παρέμεινε στην ΕΕ δεν θα μπορούσε να έχει την παραμικρή αμφιβολία ότι η αποχώρησή της από τη λέσχη θα την άφηνε σε χειρότερη θέση. Για να επιτευχθεί αυτό, η Βρετανία θα έπρεπε να υπογράψει μια ωμή συμφωνία. Το Λονδίνο ήλπιζε ότι θα μπορούσε να διαιρέσει και να κατακτήσει τα υπόλοιπα 27 μέλη της ΕΕ. Συχνά έξυπνος διαπραγματευτής για τα δικά του συμφέροντα στα 47 χρόνια που ήταν μέλος της ομάδας, αποδείχτηκε ότι διαπραγματευόταν ό,τι να ‘ναι όταν βρέθηκε εναντίον της. Ο Michel Barnier, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, ο οποίος διορίστηκε υπεύθυνος των Βρυξελλών για το Brexit, διασφάλισε ότι οι εθνικές πρωτεύουσες ήταν πλήρως ενημερωμένες για τις συνομιλίες.
Όταν ήρθε η ώρα να καταλήξουμε σε συμφωνία για τους όρους, ο θρίαμβος της πλευράς της ΕΕ ήταν να εκμεταλλευτεί τη φήμη της ως άκαμπτης γραφειοκρατίας, ικανής μόνο να τσεκάρει κουτάκια. Οι χώρες που επιθυμούν να ενταχθούν στην ΕΕ είναι εξοικειωμένες με αυτήν την προσέγγιση -εδώ είναι τι πρέπει να κάνετε, κάντε το τώρα-, η οποία ανακυκλώθηκε σε γενικές γραμμές για τη μόνη χώρα που προσπάθησε να την εγκαταλείψει. Μόλις οι 27 εναπομείνασες χώρες αποφάσισαν μεταξύ τους τι θεωρούσαν δίκαιο, η Βρετανία δεν είχε άλλη επιλογή από το να περάσει μέσα από τα στεφάνια που είχαν σχεδιάσει οι αντίπαλοί της στις διαπραγματεύσεις. Ο τόνος τέθηκε από νωρίς. Για παράδειγμα, η Βρετανία, για να φτάσει στο επόμενο στάδιο των συνομιλιών, έπρεπε να συμφωνήσει να καταβάλει πάνω από 35 δισ. λίρες (42 δισ. δολάρια) για να χρηματοδοτήσει το μερίδιό της στις μελλοντικές συντάξεις των ευρωκρατών. Προσπάθησε να τσαμπουκαλευτεί, αλλά τελικά έπρεπε απλώς να πληρώσει. Και έτσι έγινε.
Μια τελευταία προσβολή για τον δρόμο
Ως ειρωνεία που δεν θα διέφευγε της προσοχής των απορριφθέντων διαπραγματευτών του Brexit στο Λονδίνο, η συμφωνία του Ουίνδσορ δείχνει ότι η άκαμπτη προσέγγιση της ΕΕ ήταν μια πράξη προδιαγεγραμμένη από την αρχή. Αποδεικνύεται ότι η Επιτροπή είχε πολλά περιθώρια να υποχωρήσει στις βρετανικές απαιτήσεις και να ζητήσει αργότερα την άδεια των κρατών-μελών. Απλώς, πριν δεν το ήθελε. Πράγματι, η Βρετανία πέτυχε μια καλύτερη συμφωνία απ’ ό,τι περίμενε κανείς, αν και αυτό μπορεί να μη λέει πολλά. Εν μέρει αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ΕΕ είχε πετύχει προ πολλού τον κύριο στόχο της: ούτε ο πιο τρελός λαϊκιστής στην ήπειρο δεν πιστεύει ότι η αποχώρησή του από τη λέσχη θα τον άφηνε σήμερα σε καλύτερη κατάσταση. Η αποχώρηση του κ. Johnson, ο οποίος κάποτε προμήθευε την Daily Telegraph με εξωφρενικές ιστορίες για να κατακεραυνώνει τις Βρυξέλλες, βοήθησε επίσης. Ο πόλεμος στην Ουκρανία τόνισε τη σημασία της ενότητας στην Ήπειρο: η Βρετανία παραμένει βασικός σύμμαχος του ΝΑΤΟ. Η Αμερική πίεσε και τις δύο πλευρές να κάνουν μια συμφωνία. Έχοντας φτάσει σε μια σαρωτική διαπραγματευτική νίκη, η ΕΕ δεν βρήκε κάποιο νόημα στο να προσπαθήσει να εμπεδωθεί το θέμα περισσότερο.
Η προσφορά μιας βασιλικής συνάντησης ήταν ένα απλά ένα σημάδι ότι μια πιο ευτυχισμένη σχέση μεταξύ της Βρετανίας και της ηπείρου μπορεί να είναι εφικτή. Τίποτα δεν είναι πιθανό να αλλάξει σύντομα: η Ευρώπη έχει εκλογές σε ολόκληρη την ήπειρο την επόμενη άνοιξη, λίγους μήνες πριν η Βρετανία πάει στις κάλπες. Προς το παρόν, όλες οι πλευρές είναι ανακουφισμένες που, έπειτα από επτά χρόνια συνομιλιών, η συμφωνία αυτή επιτέλους ολοκληρώθηκε. Ωστόσο, η μία πλευρά έχει περισσότερους λόγους από την άλλη ώστε να νιώθει ικανοποιημένη.
2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
