THEPOWERGAME
Για το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν διοικούσε στρατεύματα. Δεν ήταν τέτοιου είδους θεσμός.
Η ιδέα των ευρω-στρατιωτών που κράδαιναν όπλα ήταν περισσότερο ο μπαμπούλας που πρότασσαν οι ευρωσκεπτικιστές παρά κάποιο σοβαρό σχέδιο.
Ωστόσο, στις 11 Ιανουαρίου η ομάδα έγραψε με υπερηφάνεια: «Για πρώτη φορά, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει το δικό της ένστολο σώμα».
Το βίντεο που δημιουργήθηκε, με επένδυση υποβλητικής μουσικής, παρουσίαζε έναν φρουρό με μπλε στολή, δίκοχο καπέλο, και διακριτικά, όχι κάποιου κράτους μέλους, αλλά με τη σημαία της Ευρώπης πλαισιωμένης από αστέρια – μέλος του νέου μόνιμου σώματος της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, γνωστότερου ως Frontex.
Αλλά αν η δημιουργία του οργανισμού αποτυπώνει την πορεία της Ένωσης προς κάτι που μοιάζει με κράτος, παράλληλα καταδεικνύει πόσο ασταθής, και ενίοτε άσχημη, μπορεί να είναι αυτή η πορεία.
Όταν η ιδέα μιας κοινής συνοριακής δύναμης προτάθηκε για πρώτη φορά κοντά στην αλλαγή της χιλιετίας, τα κράτη μέλη της ΕΕ απέρριψαν την ιδέα.
Πολλά από αυτά είχαν μόλις καταργήσει τα εθνικά τους νομίσματα και υιοθετήσει το ευρώ. Η συγκέντρωση ακόμη περισσότερης κυριαρχίας σε μια πολύ ευαίσθητη περιοχή ήταν υπερβολικό βήμα.
Ο Frontex τελικά δημιουργήθηκε το 2004, με έναν μικρό προϋπολογισμό και ελάχιστο προσωπικό, μετά από ένα κύμα παράνομης μετανάστευσης στις Κανάρια Νησιά. Αλλά η μεταναστευτική κρίση του 2015 έμελλε να αλλάξει την τύχη του.
Οι πολιτικοί, σε απόγνωση να ενισχύσουν τα σύνορά τους, προίκισαν την Frontex με χρήμα και δύναμη. Ο προϋπολογισμός της αυξήθηκε από λιγότερα από 100 εκατ. ευρώ (123 εκατ. δολάρια) το 2014, σε 280 εκατ. ευρώ έως το 2017, φτάνοντας σχεδόν τα 400 εκατ. ευρώ πέρυσι.
Σύμφωνα με τον προϋπολογισμό της ΕΕ για το 2022-29, η Frontex πρόκειται να λάβει 5,6 δισ. ευρώ για την επταετή αυτή περίοδο – το μισό από αυτό που αναμενόταν αρχικά, αλλά ωστόσο ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό.
Ο οργανισμός έχει επίσης το δικαίωμα να προσλαμβάνει προσωπικό και να αγοράζει εξοπλισμό απευθείας, αντί να δανείζεται και τα δύο από τα κράτη μέλη.
Το μόνιμο σώμα του αναμένεται να αυξηθεί σε 6.500 άτομα φέτος, με στόχο να φτάσει τα 10.000 έως το 2027.
Οι υπάρχοντες φρουροί του έχουν ήδη εξαπλωθεί στα χερσαία και θαλάσσια σύνορα της Ευρώπης, όπου η δουλειά τους είναι, σε μεγάλο βαθμό, να ενισχύσουν και να υποστηρίξουν τις εθνικές συνοριακές δυνάμεις.
Αλλά έχουν αποτολμήσει και πιο μακριά. Το προσωπικό της Frontex έχει αναπτυχθεί σε «προσυνοριακές» περιοχές όπως η Αλβανία και το Μαυροβούνιο, ενώ πολιτικοί αξιωματούχοι της βρίσκονται στον Νίγηρα, την Τουρκία, τη Σενεγάλη και τη Σερβία, όπου παρακολουθούν τις μεταναστευτικές ροές που κατευθύνονται προς την Ευρώπη.
Όσοι δεν φέρουν στολή δεν έχουν λόγο να νοιώθουν παραμελημένοι.
Εκτός από τις περιπολίες στα σύνορα, η Frontex είναι πλέον υπεύθυνη για τη λειτουργία του νέου Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφοριών και Αδειοδότησης Ταξιδιού (ETIAS), το οποίο θα ελέγχει και θα επιτρέπει στους πολίτες που δεν είναι υπήκοοι της ΕΕ να εισέρχονται, χωρίς βίζα, στη ζώνη ελεύθερης κυκλοφορίας Σένγκεν, συμπεριλαμβανομένων των Βρετανών.
Περίπου 250 υπάλληλοι θα τρέχουν το σύστημα όλο το 24ωρο από τη Βαρσοβία.
Παράλληλα ο οργανισμός διαχειρίζεται το Ευρωπαϊκό Σύστημα Επιτήρησης των Συνόρων (Eurosur), το οποίο συλλέγει και συνδυάζει δεδομένα από drones, πλοία, κοινωνικά μέσα, αλλά και τους δορυφόρους Παρατήρησης Γης Copernicus της ΕΕ, για την αποτύπωση των μεταναστευτικών ροών.
Καθώς τα ταμεία της γεμίζουν, η Frontex έχει στρέψει το βλέμμα του σε ένα πιο εντυπωσιακό εγχείρημα.
Πέρυσι, ο οργανισμός υπέγραψε συμβόλαια με την Airbus και την Israel Aerospace Industries, καθώς και με την Elbit, μια άλλη ισραηλινή εταιρεία, για την αγορά προηγμένων drones αξίας 100 εκατ. ευρώ που θα εδρεύουν στην Ελλάδα, την Ιταλία και τη Μάλτα.
Επίσης, επενδύει κεφάλαια σε άλλες τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένης της τεχνητής νοημοσύνης.
«Νομίζω ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βλέπει το όλο εγχείρημα ως έναν τρόπο να εμπλουτίσει τη βασική αμυντική της σφαίρα, όπως οι τεχνολογίες διπλής χρήσης και τα σύνορα», λέει ο Roderick Parkes του Γερμανικού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων.
«Εποφθαλμιούν την Europol», προσθέτει, αναφερόμενος στον οργανισμό επιβολής του νόμου της ΕΕ.
Όμως, ενώ η Europol θεωρείται θύλακας διοικητικής αριστείας, η Frontex έχει μια πιο στιγματισμένη φήμη.
Στις 7 Δεκεμβρίου, η OLAF, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης, εισέβαλε στα γραφεία του Fabrice Leggeri, Εκτελεστικού Διευθυντή της Frontex, και του Επιτελάρχη του, στο πλαίσιο έρευνας καταγγελιών για παράβαση καθήκοντος, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής σε παράνομες επαναπροωθήσεις μεταναστών.
Τον Οκτώβριο, μια έρευνα της Bellingcat, μιας ψηφιακής εγκληματολογικής ομάδας, και αρκετών ειδησεογραφικών πρακτορείων, ανέφερε ότι τα πλοία της Frontex είτε «εμπλέκονταν ενεργά», είτε ήταν παρόντα κατά τη διάρκεια αρκετών τέτοιων δράσεων στα ελληνοτουρκικά σύνορα (η Frontex το αρνείται).
Στις 27 Ιανουαρίου η Frontex δήλωσε ότι ανέστειλε τις επιχειρήσεις της στην Ουγγαρία, αφού το ανώτατο δικαστήριο της ΕΕ επέκρινε τη βίαιη επιστροφή μεταναστών στη Σερβία.
Πολλά από αυτά τα προβλήματα τείνουν να μεγαλώνουν, λέει η Hanne Beirens του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής.
Ένα ζήτημα είναι ότι η κεντρική διοίκηση της Frontex είναι πολύ μικρή για να επιβλέπει τον αυξανόμενο αριθμό των απομακρυσμένων υπαλλήλων και τη συμμόρφωσή τους με τους κανόνες για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Στο παρελθόν, τα κράτη μέλη ήταν εν μέρει υπεύθυνα για τους αποσπασμένους αξιωματικούς τους στην Frontex. Το νέο μόνιμο σώμα στερεί αυτήν την εθνική ιεραρχία λογοδοσίας, λέει ο Raphael Bossong της SWP, μιας δεξαμενής σκέψης στο Βερολίνο.
«Μακροπρόθεσμα, την άμεση ευθύνη για αυτές τις εκτελεστικές ενέργειες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων με δυνητικά θανατηφόρες συνέπειες θα την αναλάβει η ΕΕ».
Ωστόσο, περισσότερη διαχείριση δεν θα λύσει το πρόβλημα. Το μεγαλύτερο ζήτημα, λέει η κ. Beirens, είναι η σύγκρουση μεταξύ των σπειροειδών φιλοδοξιών της ΕΕ- έχει διευρύνει την εντολή της Frontex τρεις φορές μέσα σε πέντε χρόνια – και των περιορισμένων εξουσιών του οργανισμού στο πεδίο.
Εάν οι αξιωματούχοι βλέπουν καταχρηστικές συμπεριφορές, έχουν ελάχιστες επιλογές για να τις σταματήσουν πέραν του να αποσυρθούν, όπως στην Ουγγαρία. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι τοπικές συνοριακές δυνάμεις διαπράττουν τα χειρότερα όταν η Frontex δεν κοιτάζει.
Υπάρχουν και άλλα προβλήματα που πρέπει να διευθετηθούν. Καθώς η Frontex διευρύνει τη δραστηριότητά της, κινδυνεύει να αποσύρει προσωπικό από την υπάρχουσα δύναμη των 100.000 περίπου συνοριακών φρουρών, αφήνοντας τα κενά στις εθνικές δυνάμεις.
Και το πρότυπο στρατολόγησης μπορεί να εμφανίσει σοβαρά ρήγματα επίσης.
Οι στρατιώτες της Frontex προέρχονται από χώρες της Ανατολικής και Νότιας Ευρώπης με χαμηλούς μισθούς, αλλά η ηγεσία της προέρχεται από πλουσιότερες βορειοδυτικές χώρες «που δεν έχουν χρειαστεί να προστατεύσουν τα χερσαία σύνορα τους τα τελευταία 30 χρόνια», παρατηρεί ο κ. Parkes.
Εν τω μεταξύ, το πεδίο δράσης της Frontex διευρύνεται συνεχώς.
Τον Δεκέμβριο, στο πλαίσιο των ζυμώσεων μετά το Brexit, η Βρετανία και η Ισπανία συμφώνησαν ότι τα σύνορα μεταξύ του Γιβραλτάρ και της Ισπανίας θα καταργηθούν, με το βρετανικό έδαφος να αναδιπλώνεται ουσιαστικά στη ζώνη Σένγκεν της ΕΕ.
Η Βρετανία αντιτάχθηκε στην ιδέα των Ισπανών συνοριοφυλάκων να αναλάβουν λιμάνια που έλεγχε για 300 χρόνια. Το έργο θα αναλάβει η Frontex, για τα επόμενα χρόνια, τουλάχιστον.
«Δεν υπάρχει τίποτα πιο αμφιλεγόμενο από το ποιος θα φρουρεί τα σύνορά σου», σημειώνει ο Christian Kaunert του Πανεπιστημίου της Νότιας Ουαλίας. «Πρόκειται για την πιο συμβολική πτυχή του κράτους».
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
