THEPOWERGAME
Εισέρχεται η Ευρωζώνη σε μια νέα κρίση δημόσιου χρέους; Η υπερχρεωμένη Ιταλία πρέπει να πληρώσει 1,9 εκατοστιαίες μονάδες περισσότερο από τη Γερμανία για να δανειστεί για δέκα χρόνια, με σχεδόν διπλάσιο spread από την αρχή του 2021.
Το κόστος δανεισμού της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, αλλά και της Γαλλίας έχει επίσης αυξηθεί κατακόρυφα -ενώ τα spreads ήταν ακόμα υψηλότερα πριν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα υποσχεθεί στις 15 και 16 Ιουνίου να αντιστρέψει την κατάσταση.
Όπως και στις δύσκολες στιγμές του 2012, η κεντρική τράπεζα επεξεργάζεται ένα σχέδιο αγοράς ομολόγων για να αποτρέψει τις αδύναμες χώρες από το να κατρακυλήσουν προς τη χρεοκοπία. Επαναλαμβάνοντας την υπόσχεση του Mario Draghi ότι θα πράξει «ό,τι χρειαστεί» για να σώσει την ευρωζώνη, η Christine Lagarde, πρόεδρος της ΕΚΤ, προειδοποίησε στις 20 Ιουνίου ότι όποιος αμφισβητεί την αποφασιστικότητα της κεντρικής τράπεζας «κάνει μεγάλο λάθος».
Οι δεσμεύσεις της ΕΚΤ θα πρέπει, προς το παρόν, να αποσοβήσουν μια κρίση.
Ωστόσο, μην έχετε καμία αμφιβολία ότι μακροπρόθεσμα η απλή εξάρτηση από την κεντρική τράπεζα για την αναδοχή έκδοσης χρεωστικών τίτλων των κυβερνήσεων της ευρωζώνης καθιστά τη νομισματική ένωση αφόρητα εύθραυστη.
Έχοντας ξοδέψει 2 τρισ. δολάρια για να στηρίξει τις οικονομίες της κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η Ευρώπη είναι περισσότερο χρεωμένη από ό,τι πριν από μια δεκαετία. Η Ιταλία, η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της λέσχης, έχει τεράστιο καθαρό χρέος, ύψους σχεδόν 140% του ΑΕΠ της, από 108% στην αρχή της προηγούμενης κρίσης του ευρώ το 2010.
Ο ισολογισμός της Γαλλίας φαίνεται σχεδόν εξίσου επισφαλής με αυτόν της Ιταλίας μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Ο υψηλός πληθωρισμός θα ελαφρύνει κάπως το βάρος φέτος. Αλλά καθώς η ΕΚΤ αυξάνει τα επιτόκια για να μειώσει τον πληθωρισμό, το κόστος εξυπηρέτησης όσων απομένουν θα αυξηθεί.
Τα υψηλά επιτόκια χρειάζονται χρόνο για να γίνουν αισθητά στους προϋπολογισμούς των χωρών: Το ανεξόφλητο χρέος της Ιταλίας έχει μέση εναπομένουσα διάρκεια σχεδόν οκτώ ετών.
Η καθυστέρηση αυτή δημιουργεί χρόνο στην ΕΚΤ να αποτρέψει μια κρίση κατά την οποία οι φόβοι για χρεοκοπία αυτοεκπληρώνονται, αυξάνοντας το κόστος δανεισμού. Η κεντρική τράπεζα έχει συνηθίσει να βαδίζει στη λεπτή γραμμή μεταξύ της αποτροπής της χρεοκοπίας και της παροχής κινήτρων στις σπάταλες χώρες για δημιουργία χρεών εις βάρος της.
Όπως και στη δεκαετία του 2010, θα αναλάβει να συγκρατήσει τα spreads, αλλά η βοήθειά της θα συνοδεύεται πιθανότατα από όρους.
Η ΕΚΤ έχει επίσης ένα τεράστιο νέο πρόβλημα να επιλύσει: να βρει τρόπο να καταπολεμήσει τον πληθωρισμό και ταυτόχρονα να στηρίξει τις υπερχρεωμένες χώρες. Στο μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του 2010 και στις αρχές της πανδημίας η τράπεζα μπορούσε να δικαιολογήσει την αγορά ιταλικών ή πορτογαλικών ομολόγων εν μέρει επειδή αυτό ήταν επίσης μια χρήσιμη οικονομική τόνωση.
Ο πληθωρισμός ήταν κάτω από τον στόχο του 2%. Τώρα, αντίθετα, ρίχνει κρύο νερό στην οικονομία αυξάνοντας τα επιτόκια, οπότε πρέπει να δικαιολογήσει τις όποιες παρεμβάσεις στην αγορά ομολόγων αποκλειστικά και μόνο με βάση την καταπολέμηση του χρηματοπιστωτικού κατακερματισμού, χωρίς οποιαδήποτε τονωτική επίπτωση.
Για να τετραγωνίσει τον κύκλο, η ΕΚΤ μπορεί να «αποστειρώσει» την επίδραση της αγοράς ομολόγων στο τραπεζικό σύστημα, χρησιμοποιώντας άλλα μέσα για να απορροφήσει το χρήμα που διοχετεύεται από τις αγορές της. Ωστόσο, η αποστείρωση είναι μόνο μια μερική λύση.
Τα υψηλότερα spreads για τους ασθενέστερους δανειολήπτες αποτελούν φυσική συνέπεια της νομισματικής πολιτικής, οπότε η καταστολή τους αμβλύνει την επίδραση των αυξήσεων των επιτοκίων. Η τόνωση μπορεί να είναι μικρή, αλλά η απλή ύπαρξή της σε μια εποχή που ο πληθωρισμός είναι πολύ υψηλός θα καταστήσει την αγορά ομολόγων πιο δύσκολη στην υπεράσπισή της όταν τα γεράκια αμφισβητήσουν τη νομιμότητά της -όπως αναπόφευκτα θα κάνουν.
Το νου σου Lagarde
Η μεγαλύτερη απειλή είναι ο περιορισμός των spreads να μην είναι αρκετός για να προστατεύσει τις ευάλωτες οικονομίες. Οι επενδυτές αναμένουν ότι η ΕΚΤ θα αυξήσει τα επιτόκια στο 2% μέχρι το τέλος του έτους. Ως αποτέλεσμα, ακόμη και η ακλόνητη Γερμανία, η οποία εξ ορισμού πληρώνει μηδενικό spread, χρεώνεται τώρα με 1,8% για να δανειστεί για δέκα χρόνια, από -0,5% λιγότερο από ένα χρόνο πριν.
Αν τα επιτόκια αυξηθούν περαιτέρω, η Ιταλία θα αρχίσει να φαίνεται ασταθής, ακόμη και αν τα spreads μπορούν να συγκρατηθούν στο σημερινό τους επίπεδο. Η χώρα πιθανότατα δεν μπορεί να ανεχθεί αποδόσεις στα ομόλογά της πολύ πάνω από το 4%.
Περίπου σε αυτό το σημείο, οι στόχοι της σταθερότητας των τιμών και της υπεράσπισης των υπερχρεωμένων χωρών θα γίνονταν ασυμβίβαστοι. Εάν τα επιτόκια εκτοξευθούν, η Ευρωζώνη θα φαινόταν επικίνδυνα αδύναμη.
Ο μόνος τρόπος για να καταστεί ασφαλής είναι η δημοσιονομική και χρηματοπιστωτική ολοκλήρωση που θα απαλλάξει την ΕΚΤ από το βάρος της. Ένα μέρος αυτού είναι να σπάσει ο «καταστροφικός βρόχος» που χαρακτηρίζει τα υπερχρεωμένα κράτη και τις τοπικές τράπεζες που κατέχουν το χρέος τους – ένα σχέδιο που έχει σημειώσει κάποια πρόοδο.
Ωστόσο, ακόμη και αν οι τράπεζες της Ιταλίας μπορούσαν να αντέξουν μια ιταλική χρεοκοπία, οι Ευρωπαίοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν θα επέτρεπαν ποτέ να πετάξουν μια αγορά ομολόγων αξίας 2 τρισ. ευρώ στους λύκους. Ως εκ τούτου, η αντίφαση μεταξύ της νομισματικής ένωσης και του δημοσιονομικού διαχωρισμού θα παρέμενε άλυτη.
Και η μόνη λύση είναι περισσότερες συλλογικές δαπάνες από τις χώρες της ευρωζώνης. Το ταμείο «Next Generation», ύψους 750 δισ. ευρώ, που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας και χρηματοδοτείται με κοινό δανεισμό, ήδη μοιράζει κονδύλια, γεγονός που θα μειώσει την πίεση στους εθνικούς προϋπολογισμούς.
Όσο πιο κεντρικές είναι οι δαπάνες, τόσο πιο εύκολο θα είναι για τα υπερχρεωμένα κράτη να επιτύχουν τα πλεονάσματα που μπορεί να είναι απαραίτητα για να είναι βιώσιμα τα χρέη τους, αν αυξηθούν τα επιτόκια.
Σε πολλούς στην Ευρώπη δεν θα αρέσουν οι μεταφορές χρημάτων από το βορρά στο νότο που θα προκύψουν. Αλλά οι αδυναμίες της νομισματικής ένωσης είναι τέτοιες που οι εναλλακτικές -αστάθεια και πληθωρισμός- μπορεί να είναι ακόμη χειρότερες.
© 2022 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
