THEPOWERGAME
Η ενότητα μεταξύ των εθνών της Ευρώπης είναι σαν το γαλλικό σουφλέ. Πρώτα έρχεται το εντυπωσιακό φούσκωμα, μετά, αναπόφευκτα, το άχαρο ξεφούσκωμα, καθώς το πιάτο δοκιμάζεται από τον χρόνο και τα μαχαιροπήρουνα.
Τόσο ο διπλωμάτης όσο και ο γευσιγνώστης απομένουν να αναρωτιούνται αν όλο αυτό άξιζε να φτιαχτεί εξαρχής. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου συγκλόνισε και συσπείρωσε την Ευρώπη. Η ενιαία δράση έκανε την Ε.Ε. να μοιάζει με γεωπολιτική δύναμη, έστω και επισφαλώς.
Όπως ήταν αναμενόμενο, 100 ημέρες αργότερα αυτή η ενότητα μοιάζει σαν να έχει αρχίσει να ξεφουσκώνει. Οι ενδοευρωπαϊκοί καβγάδες έχουν ξαναρχίσει και είναι πλέον αρκετά έντονοι. Αλλά αυτό που ακούγεται σαν σοβαρή έριδα οφείλει να ερμηνευτεί με τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Ουσιαστικά, η ηπειρωτική ενότητα μάλλον αντέχει.
Η Ευρώπη έχει περισσότερες πιθανές γραμμές ρήξης από ό,τι εθνικά πιάτα. Υπεραπλουστεύοντας τα πράγματα, θα βλέπαμε ότι σε προηγούμενες κρίσεις, η διαίρεση ήταν συχνά μεταξύ των σκληρών βόρειων – που δυσανασχετούσαν όταν αναγκάζονταν να πληρώνουν για τα όλο και δαπανηρότερα ευρωπαϊκά προγράμματα διάσωσης, πακέτα στήριξης και ούτω καθεξής – και των σπάταλων νότιων.
Στην περίπτωση της Ουκρανίας, αντίθετα, το κύριο ρήγμα ήταν μεταξύ ανατολής και δύσης. Τα ανατολικά γεράκια, κυρίως στην Πολωνία και τις Βαλτικές χώρες, φοβούνται ότι οτιδήποτε άλλο εκτός από μια ξεκάθαρη ήττα της ρωσικής εισβολής θα ενθαρρύνει τον Vladimir Putin να τους επιτεθεί.
Στα μάτια τους, οι παραδοσιακές δυνάμεις που κυριαρχούν στην ΕΕ δεν επιδεικνύουν επαρκή ατσάλινη στήριξη σε έναν γείτονα που δέχεται επίθεση.
Η Γαλλία, η Γερμανία και η Ιταλία, μουρμουρίζουν, εφησυχάζουν απέναντι την απειλή που αντιμετωπίζει η Ευρώπη και προτιμούν να κουβεντιάζουν με τον κ. Putin παρά να υψώσουν το ανάστημά τους απέναντί του.
Μέρος της κριτικής που ασκείται στο τρίο της «παλιάς Ευρώπης», για να αναβιώσουμε την φράση, είναι δικαιολογημένο. Ο Olaf Scholz, ο καγκελάριος της Γερμανίας, μερικές φορές διακηρύττει ότι ο κ. Putin δεν πρέπει να νικήσει και άλλες ακούγεται σαν ένας απόκοσμος ειρηνιστής.
«Μπορεί η βία να καταπολεμηθεί με βία;» αναρωτήθηκε πρόσφατα. Οι υποσχέσεις για γερμανικές παραδόσεις όπλων στην Ουκρανία δεν έχουν πάντοτε ευοδωθεί.
Η Γαλλία έχει στείλει προηγμένο εξοπλισμό, αλλά ο πρόεδρος Emmanuel Macron έχει επίσης προειδοποιήσει ότι η Ρωσία δεν πρέπει να ταπεινωθεί. Ο κ. Macron χρησιμοποιεί τον πόλεμο για να προωθήσει την ιδέα του για «στρατηγική αυτονομία» (δηλαδή μια Ευρώπη που θα εξαρτάται λιγότερο από την Αμερική).
Ο Mario Draghi, ο Ιταλός πρωθυπουργός, έχει παρακαλέσει τους Ευρωπαίους να εντείνουν την πίεση στη Ρωσία αντί να χαλαρώνουν με το κλιματιστικό που τους παρέχει η φθηνή ενέργεια -ενώ οι ρωσικές εξαγωγές αργού προς στην Ιταλία έχουν στην πραγματικότητα αυξηθεί και ορισμένες ιταλικές επιχειρήσεις έχουν υποκύψει στην απαίτηση του Κρεμλίνου για πληρωμή σε ρούβλια.
Και οι τρεις ηγέτες ζητούν κατά καιρούς την κατάπαυση του πυρός. Τα γεράκια αντιτείνουν ότι αυτό θα σήμαινε αποδοχή της καταπάτησης του ουκρανικού εδάφους από τον κ. Putin και θα έδινε στις δυνάμεις του την ευκαιρία να εγκατασταθούν, να ανασυνταχθούν και να επιτεθούν περαιτέρω.
Ακόμη χειρότερα, οι κύριοι Scholz, Macron και Draghi μιλούν τακτικά με τον κ. Putin, κάτι που τα γεράκια χλευάζουν ως άσκοπο, αντιπαραγωγικό ή στα όρια της προδοσίας. Κανείς τους δεν έχει πάει ακόμη στο Κίεβο, μια πόλη που οι ηγέτες της ανατολικής Ευρώπης (και ο Βρετανός Boris Johnson) επισκέφθηκαν, ενώ οι ρουκέτες έπεφταν ακόμα σαν το χαλάζι.
Από τις μεγάλες δυτικοευρωπαϊκές δυνάμεις, μόνο η Ιταλία πιέζει ανοιχτά για την υποψηφιότητα της Ουκρανίας για ένταξη στην ΕΕ, κάτι που οι ανατολικοί επιθυμούν διακαώς.
Αυτά τα ρήγματα δεν είναι φανταστικά – ακόμα και αν κάποιες από τις κατηγορίες εναντίον της παλιάς φρουράς είναι. Οι αναφορές ότι η Ιταλία είχε επιδιώξει εξαίρεση από τις κυρώσεις για τις εξαγωγές πολυτελών αγαθών προς τη Ρωσία αποδείχθηκε ότι ήταν ψέματα (και ο κ. Draghi χρησιμοποίησε την «σπιρτάδα» του κεντρικού τραπεζίτη για να επινοήσει επώδυνες κυρώσεις στα ρωσικά συναλλαγματικά αποθέματα).
Οι κατηγορίες ότι ο κ. Macron προσπάθησε να ωθήσει την Ουκρανία να παραχωρήσει εδάφη για να επιτευχθεί ειρήνη φαίνονται εξίσου σαθρές- έχει ξεκαθαρίσει ξανά και ξανά ότι μιλάει στον κ. Putin κατ’ εντολή της Ουκρανίας.
Ούτε η Γερμανία απέφυγε την κριτική με επιτυχία. Όμως, πιο ευγενικοί αναλυτές επισημαίνουν ότι η αναμόρφωση της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής της, γνωστής ως Zeitenwende που περιλαμβάνει ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεων της κατά 100 δισ. ευρώ (107 δισ. δολάρια), δεν ήταν ποτέ πιθανό να επιτύχει αποτελέσματα εν μία νυκτί.
Το πιο σημαντικό είναι ότι η αιχμηρή ρητορική εντός της ΕΕ δεν εμποδίζει τη συνεργασία. Όπου είναι σημαντικό, η Ευρώπη έχει επιδείξει ενότητα. Στις 30 Μαΐου, στην τέταρτη συνάντησή τους μετά την εισβολή, οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφώνησαν σε αυστηρότερες κυρώσεις κατά της Ρωσίας.
Το έκτο τέτοιο πακέτο περιελάμβανε εμπάργκο στις περισσότερες εισαγωγές ρωσικού αργού πετρελαίου. Το γεγονός ότι η συμφωνία χρειάστηκε αρκετές εβδομάδες να υλοποιηθεί δεν οφείλεται στο ότι η Γαλλία ή η Ιταλία είχαν ενδοιασμούς, αλλά στο ότι το φιλικό προς τον Putin καθεστώς της Ουγγαρίας έπαιξε σκληρό παιχνίδι, απειλώντας να ασκήσει βέτο.
Η Ουγγαρία εξαρτάται από το ρωσικό πετρέλαιο που παραδίδεται μέσω αγωγού, το οποίο είναι πλέον πολύ φθηνότερο από άλλες πηγές. Κέρδισε εξαίρεση από τις κυρώσεις για το αργό που διοχετεύεται μέσω αγωγού.
Όπως συμβαίνει με κάθε πολιτική της ΕΕ, οι πετρελαϊκές κυρώσεις δεν θα είχαν εξεταστεί σοβαρά, πόσο μάλλον περάσει, χωρίς την ενθάρρυνση των μεγαλύτερων χωρών.
Ούτε θα είχαν διοχετευθεί 9 δισ. ευρώ σε οικονομική βοήθεια προς την Ουκρανία χωρίς τη συγκατάθεση των τριών μεγαλύτερων χορηγών στον προϋπολογισμό της λέσχης.
Έπεα (α)πτερόεντα
Η Ευρώπη έχει την τάση να φαίνεται πιο κατακερματισμένη από ό,τι είναι. Η δημοκρατία είναι πάντοτε θορυβώδης. Μια ένωση 27 δημοκρατιών είναι ακόμη πιο θορυβώδης. Οι ηγέτες που στην ευρωπαϊκή σκηνή καταφέρονται ο ένας εναντίον του άλλου, συχνά απευθύνονται σε ένα εγχώριο ακροατήριο, ενώ ξεχνούν ότι οι γείτονές τους έχουν επίσης εσωτερική πολιτική.
Κάθε φορά που ο κ. Draghi τάσσεται δημοσίως υπέρ της παράδοσης όπλων στην Ουκρανία, ας πούμε, παίρνει πολιτικό ρίσκο: η Λέγκα του Βορρά και το Κίνημα Πέντε Αστέρων, τα δύο μεγαλύτερα κόμματα που υποστηρίζουν τον εύθραυστο συνασπισμό του, είναι ηχηρά αντίθετα.
Στην ανατολική Ευρώπη, όπου το κοινό βάζει πρόθυμα το χέρι στην τσέπη όταν του ζητείται να δωρίσει χρήματα για την αγορά όπλων για να χτυπήσουν τους Ρώσους, οι ηγέτες δεν χάνουν ψήφους όταν ακούγονται πολεμοχαρείς.
Πόσο θα διαρκέσει η ενότητα; Ένα προφανές επόμενο βήμα θα ήταν η ΕΕ να επιβάλει κυρώσεις στο ρωσικό φυσικό αέριο, το οποίο το Κρεμλίνο θα δυσκολευόταν να επαναδρομολογήσει σε άλλους πελάτες, αλλά και το οποίο οι Ευρωπαίοι πελάτες (κυρίως οι Γερμανοί) θα δυσκολεύονταν επίσης να αντικαταστήσουν.
Το ενδεχόμενο αυτό φαίνεται μακρινό προς το παρόν -αλλά και πάλι, το ίδιο συνέβη και με το εμπάργκο πετρελαίου πριν από μερικές εβδομάδες. Καθώς ο αγώνας συνεχίζεται ώστε η Ρωσία να σταματήσει να σφετερίζεται εδάφη των γειτόνων της, η ευρωπαϊκή ενότητα θα δοκιμάζεται περαιτέρω. Μέχρι στιγμής, όμως, φαίνεται να αντέχει.
© 2022 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
