THEPOWERGAME
Ο ασφαλέστερος τρόπος για να προκαλέσει κανείς ανατριχίλα στους κύκλους της ιταλικής οικονομικής πολιτικής είναι να μιλήσει για την προοπτική ενός υψηλότερου πληθωρισμού. Για χρόνια, οι υποτονικές πιέσεις στις τιμές οδηγούσαν την εξαιρετικά χαλαρή νομισματική πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Παράλληλα παρείχαν την απαραίτητη κάλυψη για μια σειρά από προγράμματα αγοράς ομολόγων της ΕΚΤ, τα οποία συγκαλυμμένα, αλλά αποτελεσματικά, διέσωζαν το τεράστιο δημόσιο χρέος της Ιταλίας.
Το τελευταίο διάστημα, όμως, τα νεύρα στη Ρώμη άρχισαν να τεντώνουν. Ο ετήσιος πληθωρισμός σε ολόκληρη την ευρωζώνη αυξήθηκε τον Απρίλιο στο 7,5%. Οι αξιωματούχοι της ΕΚΤ, ήδη από τον Ιούλιο, έχουν προετοιμάσει τις αγορές για μια πιθανή αύξηση των επιτοκίων. Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε αρχικά τον τερματισμό του κύριου προγράμματος αγοράς ομολόγων της κεντρικής τράπεζας.
Εν αναμονή, η απόδοση των δεκαετών γερμανικών ομολόγων αυξήθηκε. Το ίδιο η υπερβολική απόδοση μεταξύ των πιο επικίνδυνων κρατικών ομολόγων, ιδίως των ιταλικών BTPs, και των ομολόγων. Νωρίτερα αυτό το μήνα, τα spreads των ιταλικών ομολόγων αυξήθηκαν πάνω από δύο ποσοστιαίες μονάδες.
Από μια άποψη, η αύξηση αυτή είναι εντυπωσιακή, αν και δεν είναι ακόμη ανησυχητική. Τα spreads της Ιταλίας προφανώς δεν παρεκκλίνουν από εκείνα των εταιρικών ομολόγων παρόμοιας πιστοληπτικής διαβάθμισης, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορές στη διάρκεια.
Από μια άλλη άποψη, είναι απογοητευτική. Μετά από όλες τις προσπάθειες της τελευταίας δεκαετίας ώστε η ευρωζώνη να καταστεί ανθεκτική στην κρίση, ένα BTP δεν συμπεριφέρεται όπως ένα ομόλογο αλλά όπως ένα εταιρικό ομόλογο επενδυτικής βαθμίδας – με τα spreads να μειώνονται σε πιο ήρεμους καιρούς, αλλά να εκτοξεύονται όταν υπάρχει πρόβλημα.
Η Ιταλία είναι εδώ και καιρό ο πιο αδύναμος κρίκος στην αλυσίδα της ευρωζώνης. Βγήκε από την πανδημία με δημόσιο χρέος 151% του ΑΕΠ, το υψηλότερο από κάθε άλλη μεγάλη οικονομία εκτός της Ιαπωνίας (όπου ο πληθωρισμός εξακολουθεί να παραμένει ήρεμος).
Υπό τις κατάλληλες συνθήκες, τα χρέη αυτά είναι διαχειρίσιμα. Πράγματι, αν ο ρυθμός αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ της Ιταλίας μπορεί να παραμείνει πάνω από το επιτόκιο που πληρώνει, το βάρος του χρέους θα μειωθεί – όπως συνέβη πέρυσι, όταν η οικονομία επανήλθε από την ύφεση.
Ο Mario Draghi, ο πρώην επικεφαλής της ΕΚΤ και νυν πρωθυπουργός της Ιταλίας, ακολουθεί αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί στρατηγική «παρονομαστή» όσον αφορά τον λόγο χρέους προς ΑΕΠ.
Έχει αξιοποιήσει το ταμείο ανάκαμψης της ΕΕ, ένα ταμείο 750 δισ. ευρώ ($790 δισ.) που χρηματοδοτείται από κοινά ομόλογα, για να χρηματοδοτήσει μια επενδυτική φρενίτιδα με σκοπό την αύξηση του ΑΕΠ της Ιταλίας. Τα κεφάλαια αυτά εξαρτώνται από τις μεταρρυθμίσεις, τις οποίες ο κ. Draghi έχει ήδη δρομολογήσει.
Ο πληθωρισμός ανέτρεψε αυτή τη στρατηγική με δύο τρόπους. Πρώτον, καταφέρει ένα μεγάλο χτύπημα στην πραγματική παραγωγή. Η απότομη αύξηση των τιμών της ενέργειας μετά την εισβολή στην Ουκρανία κάνει τους Ιταλούς φτωχότερους και λιγότερο ικανούς να ξοδέψουν για άλλα πράγματα.
Το πρώτο τρίμηνο, το ΑΕΠ της Ιταλίας συρρικνώθηκε. Οι προβλέψεις για την ανάπτυξη είναι πλέον πιο συγκρατημένες. Δεύτερον, το σοκ του πληθωρισμού προκάλεσε παγκόσμια επανεξέταση της νομισματικής πολιτικής και ευρεία απροθυμία ανάληψης κινδύνου στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Ως συνέπεια υπήρξε διεύρυνση των ιταλικών spreads.
Με τα επιτόκια να αυξάνονται και τις κεντρικές τράπεζες να σταματούν την αγορά ομολόγων, το κεφάλαιο διανέμεται πιο προσεκτικά. Οι ασφαλέστερες πιστώσεις είναι οι πρώτες αποδέκτριες. Οι πιο ριψοκίνδυνοι δανειολήπτες παίρνουν ό,τι έχει απομείνει.
Εάν διατηρηθούν, οι υψηλότερες αποδόσεις θα αυξήσουν με την πάροδο του χρόνου το κόστος εξυπηρέτησης των χρεών της Ιταλίας. Το κόστος δανεισμού στο 3% δεν είναι ιδανικό. Ωστόσο, η Ιταλία έχει κλειδώσει χαμηλά επιτόκια για το απόθεμα του υφιστάμενου χρέους της, το οποίο έχει μέση διάρκεια επτά ετών.
Μακροπρόθεσμα, η Ιταλία θα πρέπει να είναι σε θέση να διαχειριστεί ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ τουλάχιστον με αυτό το ποσοστό 3%-1% πραγματικό ΑΕΠ συν 2% πληθωρισμό, ας πούμε. Πράγματι, η τρέχουσα άνοδος των τιμών, ενώ είναι θανατηφόρα για την πραγματική παραγωγή, προσθέτει στο μέρος του πληθωρισμού του ονομαστικού ΑΕΠ.
Μεγάλη ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι η διεύρυνση των spreads αποκτά δυναμική. Ο Andrew Balls της PIMCO, η οποία διαχειρίζεται περιουσιακά στοιχεία, εντοπίζει μια «καχυποψία» αναφορικά με τις αποδόσεις των BTP – που σημαίνει ότι όταν αυξάνονται πέρα από ένα ορισμένο όριο, τείνουν να προσελκύουν περισσότερους πανικόβλητους πωλητές από ό,τι αγοραστές που κυνηγούν ευκαιρίες, οδηγώντας σε ακόμη υψηλότερες αποδόσεις.
Οι ανησυχίες για την πολιτική της Ιταλίας δεν καταλαγιάζουν ποτέ. Ο κ. Draghi χαίρει της εμπιστοσύνης του Βερολίνου και των Βρυξελλών, αλλά πρόκειται να παραιτηθεί πριν από τις εκλογές της ερχόμενης άνοιξης. Μπορεί να μην αντέξει ούτε καν τόσο πολύ, καθώς εμφανίζονται ρωγμές στον συνασπισμό του για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Υπό αυτές τις συνθήκες, ενστικτωδώς κάποιος προσβλέπει στην ΕΚΤ για να ελέγξει τη διεύρυνση των spreads. Αλλά με τον πληθωρισμό εκεί που είναι, η συνεχής χρήση εργαλείων όπως τα αρνητικά επιτόκια και οι αγορές περιουσιακών στοιχείων από την κεντρική τράπεζα φαίνεται ακατάλληλη – εξ ου και η προσπάθεια «ομαλοποίησης» της νομισματικής πολιτικής.
Ωστόσο, ο πληθωρισμός φαίνεται λιγότερο εδραιωμένος στη ευρωζώνη από ό,τι, ας πούμε, στην Αμερική. Η αύξηση των μισθών εξακολουθεί, για παράδειγμα, να είναι αρκετά μέτρια,. Η ΕΚΤ, επομένως, μπορεί να μην χρειαστεί να αυξήσει τα επιτόκια τόσο πολύ όσο εκτιμούν οι χρηματοπιστωτικές αγορές. Οι αγχωμένοι τεχνοκράτες στη Ρώμη προσεύχονται για μια τέτοια εξέλιξη.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
