THEPOWERGAME
Η πρώτη αποστολή κάθε ξένου ανταποκριτή πρέπει να είναι στο Βέλγιο, διότι αυτό το ευημερούν αλλά εριστικό βασίλειο είναι ένα εξαιρετικό μέρος για να δει κανείς, σε μικρογραφία, μερικές από τις μεγάλες δυνάμεις που διαμορφώνουν τα ανθρώπινα γεγονότα σε όλο τον κόσμο.
Ειδικότερα, το Βέλγιο σε μέγεθος τσέπης φιλοξενεί μια ασυνήθιστα σοβαρή περίπτωση έχθρας μεταξύ βορρά και νότου. Στο σχεδόν ένα τέταρτο του αιώνα που εργάζομαι ως ξένος ανταποκριτής σε τέσσερις ηπείρους, κάτι που συναντούσα συνεχώς ήταν αυτή η επαναλαμβανόμενη «ιδιαιτερότητα» της ανθρώπινης φύσης.
Οι άνθρωποι αγαπούν να κρίνουν, να χλευάζουν ή να δυσπιστούν έναντι όσων ζουν είτε πάνω είτε κάτω από αυτούς στον χάρτη.
Επισήμως, ο διαχωρισμός του Βελγίου είναι γλωσσικός, με τους 11,5 εκατομμύρια κατοίκους του να μοιράζονται ως επί το πλείστον μεταξύ ενός ολλανδόφωνου βορρά και ενός γαλλόφωνου νότου. Στην πραγματικότητα, η γλώσσα θεωρείται ξεκάθαρα ως σήμα φυλετικής ένταξης.
Τόσο στην ολλανδόφωνη Φλάνδρα όσο και στη γαλλόφωνη Βαλλονία, είναι σύνηθες να ακούει κανείς να δηλώνουν ότι τα γλωσσικά σύνορα της χώρας – που εκτείνονται από ανατολικά προς δυτικά, χωρίζοντας την πρωτεύουσα, τις Βρυξέλλες – δεν είναι τίποτα λιγότερο από τα σύνορα μεταξύ του γερμανικού και του λατινικού κόσμου.
Τα στερεότυπα είναι σκληρά. Ως βόρειοι, οι Φλαμανδοί αποκαλούνται εργατικοί, σκυθρωποί και λιτοί, μια φυλή από εμπόρους και αγρότες που κοιμούνται νωρίς και κατοικούν σε μια επίπεδη χώρα με καλλιέργειες λάχανου και μονότονες παράκτιες πεδιάδες.
Ως νότιοι, οι Βαλλόνοι θεωρούνται πονηροί, τεμπέληδες και διεφθαρμένοι: μια φυλή που απαρτίζεται από πότες και ονειροπόλους, ξεπεσμένους ευγενείς και δημόσιους υπάλληλους που απασχολούνται σε τεράστιους αριθμούς από ένα διογκωμένο πελατειακό σύστημα.
Οι Φλαμανδοί εθνικιστές δεν τρέφουν ιδιαίτερη συμπάθεια για τις γαλλόφωνες πόλεις άνθρακα και χάλυβα που κάποτε ήταν από τις πλουσιότερες της Ευρώπης, αλλά πλέον είναι βυθισμένες στη μεταβιομηχανική απόγνωση.
Στη Φλάνδρα η γκρίνια είναι ότι οι Βαλλόνοι – που τον 19ο και τον 20ό αιώνα κυριαρχούσαν στους Φλαμανδούς γείτονές τους – είναι πολύ αλαζόνες και εθισμένοι στα προνοιακά επιδόματα για να μάθουν ολλανδικά και να μετακομίσουν στον δυναμικό βορρά της χώρας τους.
Για τους ξένους, μπορεί να δημιουργεί σύγχυση να βλέπουν τόση εχθρότητα στριμωγμένη σε έναν τόσο μικρό χώρο. Η απόσταση από τη βορειότερη πόλη του Βελγίου, τη Meerle, έως το Torgny στο νότιο τμήμα του είναι μόλις 222 χιλιόμετρα (138 μίλια), ή λιγότερο από την απόσταση μεταξύ Νέας Υόρκης και Βοστόνης.
Ο ίδιος ψυχρός γκρίζος ουρανός καλύπτει τόσο τις φλαμανδικές όσο και βαλλονικές πόλεις. Ωστόσο, όταν ακούει κανείς τους εθνικιστές κάθε πλευράς να μιλούν, η χώρα τους περικλείει τα άκρα της Ευρώπης, σαν μια μικροσκοπική Πρωσία να μοιράζεται σύνορα με μια ψυχρότερη Σικελία. Οι Βέλγοι επικαλούνται γεγονότα του παρελθόντος για να εξηγήσουν τον γρίφο.
Το 1921, ένας ιστορικός, ο Emile Cammaerts, εντόπισε τις διαιρέσεις της χώρας του στους πολέμους του πέμπτου αιώνα, όταν ειδωλολατρικές φραγκικές φυλές από τον γερμανικό βορρά επιτέθηκαν στους χριστιανούς Βελγορωμαίους στο νότο, για αναχαιτιστούν τελικά από ένα αδιαπέραστο φυσικό εμπόδιο: η Silva Carbonaria, ένα εξαφανισμένο από χρόνια δάσος που διέτρεχε τη γραμμή των σημερινών γλωσσικών συνόρων.
Όμως η έχθρα Βορρά-Νότου είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια πολιτισμική ιδιαιτερότητα. Η κρίση του ευρώ το 2009-12 ξεκίνησε ως διαμάχη για τους ευρωπαϊκούς τραπεζικούς κανόνες και το δημόσιο χρέος.
Ως αρθρογράφος με έδρα τις Βρυξέλλες, έβλεπα την κρίση να μεταφράζεται σε μια σειρά από άτακτες έκτακτες συνόδους κορυφής, καθώς τα αναβοσβήνοντα μπλε φώτα των αυτοκινητοπομπών μετέφεραν τους Ευρωπαίους ηγέτες σε άλλη μια συνάντηση αργά το βράδυ πριν ανοίξουν οι αγορές την επόμενη μέρα.
Παρ’ όλη την εστίαση στα ταμεία διάσωσης και τη δημοσιονομική πειθαρχία, έγινε σαφές ότι ένα λιγότερο τεχνικό ερώτημα πλανιόταν στην ατμόσφαιρα: συμπαθούσαν οι Βορειοευρωπαίοι και οι Νοτιοευρωπαίοι ο ένας τον άλλον αρκετά ώστε να μοιραστούν ένα νόμισμα;
Οι γερμανικές και ολλανδικές εφημερίδες μιλούσαν οργισμένα για τις χώρες του Club Med στο νότο της Ευρώπης, όπου – όπως ισχυρίζονταν- οι φοροδιαφεύγοντες αργόσχολοι συνταξιοδοτούνται στα 55.
Απαισιόδοξοι ευρωκράτες αναφέρονταν στους μύθους του Jean de La Fontaine κάνοντας λόγο για τα επικριτικά μυρμήγκια του Βορρά που καταδίκαζαν τα σπάταλα τζιτζίκια του Νότου να πεθάνουν της πείνας.
Είναι βέβαιο ότι οι πλουσιότερες και πιο παραγωγικές περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης βρίσκονται κυρίως στο βορρά και τα δυτικά της, ενώ η φτώχεια εντοπίζεται στο νότο και την πρώην κομμουνιστική ανατολή. Οι διεθνείς έρευνες για τη διαφθορά κατατάσσουν τη Δανία, τη Φινλανδία και τη Σουηδία στις πιο καθαρές χώρες του κόσμου.
Μεταξύ των δυτικών χωρών της ΕΕ, οι επιδόσεις της Ελλάδας και της Ιταλίας είναι λιγότερο καλές, ενώ οι επιδόσεις των πρώην χωρών του ανατολικού μπλοκ είναι οι χειρότερες όλων.
Με τα χρόνια, ωστόσο, παρατήρησα ένα φαινόμενο που δεν μπορεί να εξηγηθεί από τους διεθνείς πίνακες κατάταξης. Σε πολλές χώρες, εμφανίζονται, εντυπωσιακά, ξανά και ξανά παρόμοια στερεότυπα βορρά-νότου. Τέτοιες προκαταλήψεις συχνά υπερασπίζονται με αναφορές στο κλίμα, την τοπογραφία και την ιστορία.
Οι Βόρειοι χαιρετίζονται για τη σκληρή δουλειά και τη λιτότητα. Η γεωργία του Βορρά επαινείται για την αποτελεσματικότητά της, η οποία συχνά συνδέεται με την πρώιμη κατάργηση της φεουδαρχίας που δημιούργησε πολλά μικρά αγροκτήματα τα οποία ανήκαν σε εύρωστους, αυτόνομους αγρότες που εργάζονταν σε αυτά.
Οι νότιες περιοχές θεωρούνται πιο φιλικές αλλά πλήττονται από φατριαστική διαφθορά και απραξία. Αν οι νότιες φάρμες είναι λιγότερο παραγωγικές, ο σκληρότερος καιρός αποτελεί μόνο μια εξήγηση. Μια άλλη εξήγηση είναι η κληρονομιά των τεράστιων κτημάτων στα οποία οι σκληρά πιεσμένοι, ημιμαθείς αγρότες δούλευαν μέχρι και τον 20ό αιώνα.
Η πραγματικά εντυπωσιακή λεπτομέρεια είναι το πόσο συχνά αυτά τα στερεότυπα επαναφέρονται στα εθνικά σύνορα. Ας ξεκινήσουμε από τις Κάτω Χώρες. Σύμφωνα με την κοινή προκατάληψη, οι Ολλανδοί βλέπουν τους Φλαμανδο-Βέλγους γείτονές τους να ζουν μια ευχάριστα ήπια ζωή, γεμάτη με καλό φαγητό και ποτό (αν και σχεδόν οποιαδήποτε κουζίνα φαίνεται πιο νόστιμη από τη δική τους, όπου ένα επαγγελματικό γεύμα μπορεί να αποτελείται από σάντουιτς με τυρί και ένα ποτήρι βουτυρόγαλα).
Αν περάσουμε όμως τα σύνορα στη βελγική Φλάνδρα, τα εθνικά στερεότυπα μας τοποθετούν στη γερμανική βόρεια Ευρώπη. Συνεχίζοντας την οδήγηση προς τη γαλλόφωνη Βαλλονία, οι Βέλγοι θεωρούν ότι έχετε φτάσει στο νότο. Αλλά αν περάσουμε τα διεθνή σύνορα προς τη Γαλλία -κατά κοινή ομολογία- επιστρέφουμε σε μια περιοχή που είναι αναμφισβήτητα βόρεια.
Οι οπαδοί του γαλλικού βορρά επαινούν τους ντόπιους ως γενναιόδωρους, πρακτικούς και ντόμπρους. Αλλά το τοπίο είναι συχνά ζοφερό, με υποβαθμισμένες βιομηχανικές πόλεις και φαινομενικά έρημα χωριά με γκρίζα σπίτια με κλειστά παντζούρια.
Αν προχωρήσουμε πιο μέσα στη Γαλλία, πέρα από τις κεντρικές περιοχές που θεωρούνται φαντασμένες και ευημερούσες, φτάνουμε στα χωράφια που καλλιεργείται η λεβάντα και στους ελαιώνες των λόφων του νότου. Η δημοφιλής γαλλική προκατάληψη πιστώνει στους νότιους ότι ξέρουν να απολαμβάνουν τη ζωή σε μια ζεστή, ηλιόλουστη χώρα, αλλά τους κατηγορεί επίσης για απραξία και ανεντιμότητα.
Αλλαγή προοπτικής
Αν περάσουμε στη βόρεια Ισπανία, τα κλισέ αντιστρέφονται. Ο βορράς είναι κρύος και σκληρός. Οι Γαλικιανοί είναι μελαγχολικοί και οι Καταλανοί περήφανοι και λίγο τσιγκούνηδες.
Οι μεγάλες αστικές πόλεις του βορρά, όπως η Βαρκελώνη, βλέπουν με απαξίωση τον οπισθοδρομικό νότο που θεωρείται ότι λατρεύει τα πανηγύρια και τις φιέστες για να κάνει οτιδήποτε. Για πολλούς Ισπανούς, αυτά τα στερεότυπα αποτελούν κοινή λογική: μια αντανάκλαση των φυσικών διαφορών του πραγματικού κόσμου.
Αλλά υπάρχει ένα εμπόδιο. Αν ρίξουμε μια ματιά στον χάρτη γίνεται σαφές ότι ο βορράς του ενός είναι ο νότος κάποιου άλλου. Ας δούμε την υποτιθέμενη κρύα, βόρεια Βαρκελώνη. Βρίσκεται λίγο νοτιότερα από την ηλιόλουστη, νότια γαλλική πόλη της Μασσαλίας και απολαμβάνει σχεδόν το ίδιο κλίμα.
Παρόμοια προσέγγιση μπορεί να παρατηρηθεί και στην Ιταλία. Κατά κοινή ομολογία, η βόρεια Ιταλία είναι επιχειρηματικά προσανατολισμένη και λίγο αφιλόξενη – ο νότος είναι μαφιόζικος, αναποτελεσματικός και φτωχός. Στο εσωτερικό της Ιταλίας, τα περιφερειακά στερεότυπα αντιστοιχούν σε πραγματικές διαφορές: πολλά πράγματα στη ζωή είναι πιο σκληρά στο νότο, από το κλίμα έως την εγκληματικότητα.
Ωστόσο, σε έναν χάρτη της Ευρώπης, η αποκαλούμενη βόρεια Ιταλία δεν βρίσκεται στο βορρά. Πράγματι, η υπεροπτική, όμορφη Φλωρεντία βρίσκεται σε χαμηλότερο γεωγραφικό πλάτος από την Αβινιόν, στη νότια γαλλική περιοχή της Προβηγκίας.
Κάποιες άσχημες προκαταλήψεις ελλοχεύουν. Η ιδέα ότι τα ζεστά μέρη είναι τεμπέλικα είναι αδύνατο να διαχωριστεί από τις προ πολλού καταρριφθείσες θεωρίες περί φυλετικής ανωτερότητας, οι οποίες προσπαθούν να εξηγήσουν γιατί οι λευκοί Ευρωπαίοι κατέκτησαν τις αφρικανικές, αμερικανικές και ασιατικές αποικίες με τέτοια βάναυση ευκολία.
Με την πάροδο των ετών, οι βορειοδυτικοί Ευρωπαίοι επινόησαν ιδιοτελείς θεωρίες για να εξηγήσουν γιατί η Θεία Πρόνοια είχε ορίσει να κυβερνούν τον κόσμο. Καυχιόντουσαν ότι το κλίμα τους ήταν αρκετά δροσερό ώστε να οδηγήσει τους ανθρώπους στη βιομηχανία, είτε αυτό σήμαινε την ύφανση ωραίων ρούχων είτε την οικοδόμηση πόλεων από τούβλα και πέτρα, χωρίς να είναι τόσο κρύο ώστε να καθιστά αδύνατη τη γεωργία.
Περιφρονούσαν τα ζεστά μέρη όπου τα λιγότερα ρούχα είναι απαραίτητα και η τροφή υποτίθεται ότι πέφτει από τα δέντρα. Στην πραγματικότητα, η σχέση μεταξύ του εύκρατου καιρού και της εφευρετικότητας είναι σαφώς ασθενής.
Έως και τον Μεσαίωνα, η βόρεια και η δυτική Ευρώπη ήταν τελματωμένες. Μελετώντας την ιστορία των μαθηματικών, της ιατρικής ή της λογοτεχνίας, ο πολιτισμός κυλούσε από την ανατολή προς τη δύση, μεταφερόμενος από τη λεκάνη της Μεσογείου, τον ισλαμικό κόσμο και την Κίνα σε υγρές, ψυχρές περιοχές όπως η Γερμανία ή τα βρετανικά νησιά.
Στον 20ό αιώνα, η μεγάλη σκιά του Max Weber και οι ισχυρισμοί του για τον εντοπισμό μιας καθαρά προτεσταντικής εργασιακής ηθικής επισκιάζουν κάθε συζήτηση για την παραγωγικότητα.
Ομολογώ ότι είμαι σκεπτικιστής, διαμορφωμένος από πολλά χρόνια εργασίας στην Αμερική, η ποικιλομορφία της οποίας χλευάζει κάθε προσπάθεια να διεκδικήσει κανείς τον οικονομικό δυναμισμό και την καινοτομία για τον Προτεσταντισμό ή οποιοδήποτε άλλο δόγμα.
Ούτε, για την ακρίβεια, η σύγχρονη Αμερική προσφέρεται για απλές γενικεύσεις βορρά-νότου, παρ’ όλα τα κλισέ περί λιγομίλητων, επιμελών Νεοεγγλέζων (New Englanders) και φλύαρων Νοτίων που πίνουν μπέρμπον. Γιατί όταν ο «Νότος» χρησιμοποιείται για να αντιπροσωπεύσει τη φυλετική ανισότητα, τη φτώχεια στην ύπαιθρο και την προκατάληψη, σημαίνει την παλιά Συνομοσπονδία.
Είναι αλήθεια ότι η κληρονομιά της εποχής των σκλάβων είναι συγκλονιστικά μακροχρόνια. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, μια σύγκριση των πολιτειών με υψηλά και χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού μοιάζει με τον χάρτη του Εμφυλίου Πολέμου.
Μέχρι σήμερα, τα μοτίβα ψήφου στις αγροτικές μεσοδυτικές πολιτείες συσχετίζονται με περιοχές στις οποίες εγκαταστάθηκαν αποστρατευμένοι στρατιώτες της Ένωσης από τον βορρά και ηττημένοι βετεράνοι της Συνομοσπονδίας από τον νότο.
Αλλού, ωστόσο, το ένα μετά το άλλο, τα κύματα εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης έχουν επανασχεδιάσει τους αμερικανικούς χάρτες, πολλές φορές. Ο μακρινός αγροτικός βορράς της Φλόριντα ψηφίζει όπως η Αλαμπάμα και η Λουιζιάνα.
Αλλά η υπόλοιπη πολιτεία είναι ένα χωνευτήρι σε μικρογραφία, από τους Εβραίους Νεοϋορκέζους στο Παλμ Μπιτς με τις λευκές κώμες έως τους Κουβανούς και τους Βενεζουελάνους στο Μαϊάμι ή τους Πορτορικανούς στο Ορλάντο.
Κάνοντας ρεπορτάζ από τις νοτιοδυτικές Πολιτείες, συνάντησα συντηρητικούς λευκούς που μόλις είχαν μεταναστεύσει στην Αριζόνα και ισπανόφωνους αγρότες των οποίων οι ρίζες στο Νέο Μεξικό προϋπήρχαν της ίδρυσης των Ηνωμένων Πολιτειών.
Σε μια αεικίνητη, σε μέγεθος ηπείρου χώρα, οποιαδήποτε συζήτηση περί περιφερειακών κλισέ πρέπει πρώτα να απαντήσει στο ερώτημα: ποιος βορράς και ποιος νότος;
Ωστόσο, τα στερεότυπα βορρά-νότου είναι περισσότερο από μια ευρωπαϊκή ιδιορρυθμία. Το Βιετνάμ διαθέτει τόσο γνήσιες διαφορές μεταξύ βορρά και νότου όσο και στερεότυπα που στηρίζονται σε πιο δύσκολα πιστευτές αντιλήψεις σχετικά με το κλίμα και την τοπογραφία.
Η διαίρεση του Βιετνάμ από το 1955 έως το 1975 σε δύο εμπόλεμα μέρη, έναν κομμουνιστικό βορρά και έναν υποστηριζόμενο από τους Αμερικανούς νότο, προκάλεσε διαχωρισμούς που ήταν ακόμη ορατοί στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Τ
ο βόρειο Ανόι ήταν το 1995 ένα αυστηρό μέρος, γεμάτο πολιτικά συνθήματα και πολεμικά μνημεία. Η παλιά νότια πρωτεύουσα Σαϊγκόν, η σημερινή πόλη Χο Τσι Μινχ, ήταν ήδη μια καπιταλιστική πόλη που άνθιζε.
Η ιστορία εξηγεί μεγάλο μέρος αυτού του χάσματος, λέει ο Le Hong Hiep, μελετητής του Βιετνάμ στο Ινστιτούτο Σπουδών Νοτιοανατολικής Ασίας στη Σιγκαπούρη. Το νότιο Βιετνάμ, ιστορικά ένας μεγάλος εμπορικός κόμβος, γνώρισε λίγα μόνο χρόνια κομμουνιστικού κεντρικού σχεδιασμού μεταξύ της αμερικανικής υποχώρησης το 1975 και της έναρξης των μεταρρυθμίσεων της αγοράς τη δεκαετία του 1980.
Αργότερα, τα επιστρέφοντα μέλη της διασποράς του νότιου Βιετνάμ, ιδίως από την Αμερική, αποτέλεσαν πηγή επενδύσεων και επιχειρηματικής ενέργειας. Αντίθετα, ο βορράς πέρασε δεκαετίες ως κομμουνιστική οικονομία εν καιρώ πολέμου.
Σε μια συνέντευξη στο Zoom, ο κ. Le, ο οποίος κλήθηκε να περιγράψει τα περιφερειακά στερεότυπα, αρχικά, ως σοβαρός ακαδημαϊκός, απορρίπτει την ιδέα. Στη συνέχεια, καθώς είναι και πνευματώδης, μπαίνει στο παιγνίδι.
Σύμφωνα με τη φήμη, λέει, οι βόρειοι ενδιαφέρονται περισσότερο για την πολιτική και τις θέσεις εργασίας στην κυβέρνηση, αλλά οι νότιοι έλκονται από το εμπόριο. Οι βόρειοι χειμώνες είναι πολύ κρύοι, συνεχίζει. Και επειδή είναι σκληροί για τους αγρότες, η ζωή ως υπάλληλος είναι μια ελκυστική εναλλακτική λύση.
Στον ζεστό, τροπικό νότο, υπάρχουν μόνο περίοδοι ξηρασίας και περίοδοι βροχών. «Έχουν άφθονα φρούτα, ψάρια και ρύζι, ειδικά στο δέλτα του Μεκόνγκ. Έτσι, οι άνθρωποι δεν χρειάζεται να δουλεύουν τόσο σκληρά. Οπότε είναι ίσως λίγο οκνηροί», λέει ο κ. Le.
Αυτό είναι συναρπαστικό, λέω στον κ. Le από το γραφείο μου στο Πεκίνο, αλλά και αινιγματικό. Διότι σχεδόν πανομοιότυπα στερεότυπα – που αφορούν τους σκληρούς χειμώνες που οδηγούν τους βόρειους στην κυβέρνηση, ενώ οι νότιοι απολαμβάνουν μια άνετη ζωή – χρησιμοποιούνται ως επιχείρημα σε διαφορετικές περιοχές της Κίνας.
Και υπάρχει και κάτι άλλο: στο χάρτη, οι ζεστές, νότιες, εμπορικά προσανατολισμένες περιοχές της Κίνας βρίσκονται πάνω από τον ψυχρό βορρά σας. Ο κ. Le κάνει μια παύση. «Ο χειμώνας των Βιετναμέζων μπορεί να είναι καλοκαίρι για κάποιους άλλους», λέει γελώντας.
Η Κίνα είναι ένα βολικό μέρος για την εξερεύνηση τέτοιων μυστηρίων. Ως γενικότητα, οι Κινέζοι απολαμβάνουν τα στερεότυπα. Πράγματι, οι ευαίσθητοι ξένοι είναι καλύτερα να αποφεύγουν κάθε συζήτηση για περιφερειακές, εθνικές, εθνοτικές, φυλετικές και θρησκευτικές διαφορές όταν βρίσκονται στην Κίνα, εκτός αν θέλουν να ακούσουν τα πάντα για την αθλητικότητα των μαύρων και την εξυπνάδα των Εβραίων.
Το φαγητό, ένα αγαπημένο θέμα, συνδέεται συχνά με τον περιφερειακό χαρακτήρα. Κατά κοινή ομολογία, ο βορράς της Κίνας διαμορφώνεται από την καλλιέργεια σιταριού και την κατανάλωση noodles, αλλά ο νότος της επηρεάζεται από τη βασική του καλλιέργεια, το ρύζι.
Πριν από μερικά χρόνια Αμερικανοί και Κινέζοι ερευνητές δημοσίευσαν τη «θεωρία του ρυζιού», αφού διαπίστωσαν υψηλότερα επίπεδα ατομικισμού μεταξύ των φοιτητών που συμμετείχαν στην έρευνα στη βόρεια Κίνα και μεγαλύτερη ομαδική αφοσίωση μεταξύ των νοτίων.
Θεώρησαν ότι υπάρχει σύνδεση με την παραδοσιακή κουλτούρα των καλλιεργητών ρυζιού, οι οποίοι πρέπει να δουλεύουν συλλογικά και να συνεργάζονται όταν πλημμυρίζουν τα ορυζώνες. Αντίθετα, οι καλλιεργητές σιταριού βασίζονται κυρίως στη βροχή και δεν χρειάζεται να συνεργαστούν με τους γείτονες, καθώς η καλλιέργειά τους δεν είναι τόσο εντάσεως εργασίας.
Το Dongxing, μια παράκτια πόλη στα σύνορα της Κίνας με το Βιετνάμ, βρίσκεται 2.500 χιλιόμετρα νότια του Πεκίνου. Είναι ένα δροσερό σημείο της πολύ νότιας επαρχίας Γκουανγκσί και ο πληθυσμός της αυξάνεται κάθε χρόνο από τουρίστες, αλλά και μακροχρόνιους επισκέπτες από τη βόρεια Κίνα, ιδίως συνταξιούχους που φεύγουν από τον παγωμένο χειμώνα.
Είναι μια περιοχή εύφορη σε στερεότυπα βορρά-νότου. Η πλησιέστερη βιετναμέζικη πόλη, η Mong Cai, βρίσκεται ακριβώς απέναντι από τον Beilun, έναν καφέ ποταμό πλάτους 50 μέτρων που κυλάει νωχελικά. Είναι τόσο κοντά που, με γυμνό μάτι, μπορείς να δεις Βιετναμέζους συνοριοφύλακες να αράζουν σε πτυσσόμενες καρέκλες στην απέναντι όχθη, με καλάμια ψαρέματος δίπλα τους.
Πριν οι έλεγχοι για την πανδημία κλείσουν την κοντινή Γέφυρα Φιλίας, οι Βιετναμέζοι τουρίστες έφταναν κάθε μέρα. Ένας έμπορος σανίδων κοπής τικ, ο οποίος μας έδωσε μόνο το επώνυμό του, Deng, αποκαλεί τους ανθρώπους της Βόρειας Κίνα μορφωμένους αλλά απόμακρους.
Είναι καταλληλότεροι για δημοσιοϋπαλληλίκι παρά για επιχειρήσεις, μουρμουρίζει. Ένας βετεράνος ταξιδιώτης τόσο στο Ανόι όσο και στη Χο Τσι Μινχ, θεωρεί το φαγητό του νότιου Βιετνάμ πιο νόστιμο και τις γυναίκες του νότου πιο όμορφες.
Ο σοβινισμός του κ. Deng υπέρ του Νότου είναι ειρωνικός, δεδομένου ότι το βόρειο Βιετνάμ είναι η πηγή του ξύλου από το οποίο εξαρτάται η επιχείρησή του. Στην Κίνα, εξηγεί, η κοπή μεγάλων δέντρων τικ είναι παράνομη, αλλά ευτυχώς το Βιετνάμ δεν εφαρμόζει καλά τους νόμους.
Το Βέλγιο μοιάζει πολύ μακριά από τις λασπωμένες, γεμάτες τροπική βλάστηση όχθες του ποταμού Dongxing. Αλλά οι συζητήσεις σε αυτή την υγρή κινεζική πόλη είναι παράξενα οικείες. Όπως και στο Βέλγιο, η γειτνίαση με ένα υπερήφανο βόρειο κομμάτι του κόσμου, λίγα μέτρα μακριά, δεν κλονίζει επ’ ουδενί την πεποίθηση των ντόπιων ότι εδώ είναι νότιοι από κάθε άποψη.
Τα πάνω κάτω
Απρόσμενα, τα κλισέ βορρά-νότου αντιστρέφονται στην άλλη πλευρά του ισημερινού – μια ανακάλυψη που έκανα κατά τη διάρκεια μιας απόσπασης στην Αυστραλία. Για να γνωρίσω τύπους του κατεστημένου, κατευθύνθηκα νότια, στη Μελβούρνη, την Αδελαΐδα και άλλες εκλεπτυσμένες πόλεις με ήπιο κλίμα.
Αντίθετα, για να πάρω συνέντευξη από την Pauline Hanson, μια ταχέως ανερχόμενη τότε πολιτικό των γηγενών, πέταξα για το Cairns στον καυτό βορρά του Queensland. Τη βρήκα να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για το γεγονός ότι η μετανάστευση κάνει την Αυστραλία «ξένη χώρα», που φαινόταν να εννοεί λιγότερο λευκή.
«Δεν είμαι κατά των μεταναστών, αλλά δεν θέλουμε να Ασιατικοποιηθούμε», εξήγησε. «Τώρα πια έχουμε εγκλήματα με ματσέτες».
Οι περιφερειακές γενικεύσεις υποδηλώνουν κάποιες ευρύτερες αλήθειες για την ανθρώπινη φύση. Πρώτον, οι άνθρωποι το έχουν στο DNA τους να ασκούν συγκριτική κριτική: να χαρακτηρίζουν τη ζωή σκληρή ή τεμπέλικη σε σύγκριση με εκείνη των γειτόνων τους.
Επίσης, τα ανθρώπινα όντα επικεντρώνονται κυρίως στις δικές τους κοινωνίες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ελάχιστοι παρατηρούν ή νοιάζονται αν ο υποτιθέμενος ζεστός, οκνηρός νότος της χώρας τους βρίσκεται πάνω από τον ψυχρό, επιχειρηματικό βορρά ενός άλλου έθνους.
Όμως, ας μην απογοητευόμαστε. Αν πάνω από δύο δεκαετίες στο δρόμο διδάσκουν κάτι, αυτό είναι ότι ο κόσμος δεν είναι μια μηχανή της οποίας η λειτουργία μπορεί να εξηγηθεί με τους νόμους της φυσικής. Οι εξωτερικές υποθέσεις μοιάζουν περισσότερο με μια θορυβώδη, αδιάκοπη οικογενειακή διαμάχη που οι ξένοι δεν μπορούν ποτέ να κατανοήσουν πλήρως.
Η πιστή καταγραφή αυτής της «κακοφωνίας», και η προσπάθεια να εξαχθεί κάποιο συμπέρασμα, αποτελεί δουλειά των ξένων ανταποκριτών, σε κάθε γεωγραφικό πλάτος.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
