THEPOWERGAME
Οι εξαιρέσεις αποδεικνύουν ποιος τελικά κυβερνά. Το καλοκαίρι του 2015 η Angela Merkel ανέστειλε τους κανόνες της ΕΕ για το άσυλο και επέτρεψε την είσοδο 1 εκατομμυρίου ανθρώπων στη Γερμανία, στην πιο αμφιλεγόμενη απόφαση της θητείας της.
Αντί να επιστραφούν στον πρώτο λιμένα εισόδου τους στη νότια Ευρώπη, οι Σύριοι που έφτασαν στη Γερμανία απέκτησαν τη δυνατότητα για μια νέα ζωή στην πιο ευημερούσα χώρα της Ευρώπης.
Αν κινηθούμε μπροστά, στον Δεκέμβριο του 2021, θα δούμε ότι οι κανόνες ασύλου αναστέλλονται και πάλι. Αυτή τη φορά ο στόχος είναι να κρατηθούν οι πρόσφυγες εκτός.
Όσοι περνούν από τη Λευκορωσία στην ΕΕ έρχονται πλέον αντιμέτωποι με την πραγματικότητα, ενώ η αίτηση τους εξετάζεται, να παραμείνουν έως και τέσσερις μήνες σε κέντρο κράτησης.
Άλλοι δεν θα τα καταφέρουν ούτε καν ως εκεί. Οι Πολωνοί συνοριοφύλακες τους ξαναστέλνουν πίσω στη Λευκορωσία, μερικές φορές δια της βίας. Η Willkommenskultur (η θετική στάση έναντι των μεταναστών) πήγε βόλτα.
Όταν πρόκειται για την πολιτική ασύλου στην ΕΕ, είναι σαν το «Wir schaffen das» («Μπορούμε να το διαχειριστούμε») της κ. Merkel να μην έχει ειπωθεί ποτέ. Οι φράχτες ξεφυτρώνουν ο ένας μετά τον άλλο.
Οι προτάσεις για πιο ομοιόμορφη κατανομή του βάρους των αιτούντων άσυλο έχουν κολλήσει εδώ και πέντε χρόνια. Και δεν πρόκειται καθόλου για μεμονωμένη περίπτωση: οι σημαντικότερες πολιτικές που ακολούθησε η κ. Merkel σε ευρωπαϊκό επίπεδο αναιρούνται.
Η Γερμανίδα καγκελάριος εγκατέλειψε την ευρωπαϊκή σκηνή μόλις στις 8 Δεκεμβρίου, όταν ο συνασπισμός των Σοσιαλδημοκρατών, των Φιλελευθέρων και των Πρασίνων του Olaf Scholz ανέλαβε επισήμως την εξουσία. Ωστόσο, το αποτύπωμα της κορυφαίας πολιτικού της ΕΕ αυτού του αιώνα ήδη ξεθωριάζει.
Εν μέρει αυτό είναι φυσικό. Ακόμη και στη Γερμανία, μια χώρα όπου η συναίνεση βασιλεύει, η αλλαγή κυβέρνησης οδηγεί σε αλλαγή πολιτικής. Δείτε τη θέση της για την κεντρική Ευρώπη.
Ως καγκελάριος, η κ. Merkel «χάιδευε» την Πολωνία και την Ουγγαρία, ενώ καταπατούσαν τους δημοκρατικούς κανόνες. Η Χριστιανοδημοκρατική Ένωση της κ. Merkel (και η Χριστιανοκοινωνική Ένωση, το αδελφό κόμμα της στη Βαυαρία) εμπόδισαν μέτρα «νουθεσίας» των κυβερνήσεων της Ουγγαρίας και της Πολωνίας, όπως η περικοπή των κονδυλίων της ΕΕ ή ακόμη και η απλή πολιτική απομόνωσή τους.
Στο μυαλό της κ. Merkel, ο κίνδυνος του διχασμού υπερίσχυε των φόβων για τη δημοκρατία. Υπό τον νέο συνασπισμό, θα διαμορφωθεί μια πιο αυστηρή γραμμή. Η συμφωνία συνασπισμού περιείχε σκληρές διατάξεις για τον σεβασμό του κράτους δικαίου.
Καμία γερμανική κυβέρνηση δεν μπορεί να φαίνεται ότι ρίχνει το βάρος της στις πολωνικές υποθέσεις, για αρκετά προφανείς λόγους. Ωστόσο, μπορεί να σταματήσει να στέκεται εμπόδιο στους άλλους, όπως έκανε η κ. Merkel.
Παρόμοια ιστορία είχαμε και όταν επρόκειτο για τη μεταρρύθμιση της ΕΕ. Κάθε φορά που ο Emmanuel Macron πατούσε το γκάζι της γαλλογερμανικής μηχανής, η κ. Merkel πατούσε τον συμπλέκτη – το αυτοκίνητο έκανε πολύ θόρυβο, αλλά δεν πήγαινε πουθενά.
Στη λέσχη των 27, η ακινησία είναι συνήθως ο ευκολότερος συμβιβασμός. Σημαίνει ότι κανείς δεν καταπατάει κανέναν. Αλλά ήταν μια ιδιαίτερα δελεαστική επιλογή για τη Γερμανία.
Εξάλλου, βάσει της γερμανικής οπτικής, η ΕΕ λειτουργεί μάλλον καλά. Παρέχει στη Γερμανία ένα νόμισμα που διατηρεί τις εξαγωγές φθηνές και μια μεγάλη αγορά στην οποία μπορεί να πουλήσει. Γιατί να αλλάξει το status quo αφού λειτουργεί;
Όταν η κα Merkel σήκωνε το πόδι της από το συμπλέκτη, συνέβαιναν πράγματα. Επί των ημερών της συμφωνήθηκε το ταμείο ύψους 750 δισ. ευρώ (845 δισ. δολάρια) για να βοηθηθούν οι χώρες της ΕΕ να ανακάμψουν από την οικονομική κρίση της πανδημίας, το οποίο θα πληρωθεί με κοινό χρέος.
Η πρώην καγκελάριος το χαρακτήρισε ως ένα ρεαλιστικό βήμα στις ακραίες συνθήκες της πανδημίας. Ο κ. Scholz άνετα το χαρακτήρισε ως κάτι πιο φιλόδοξο, προτείνοντας πιθανούς φόρους σε επίπεδο ΕΕ για την πληρωμή του ως μια «χαμιλτονιανή στιγμή» στα πρότυπα του Αμερικανού που την επινόησε.
Η μονιμοποίηση του ταμείου προκαλεί ναυτία τόσο στο CDU/CSU όσο και σε τμήματα του συνασπισμού. Μέχρι πρόσφατα, η Γερμανία μπορούσε να βασίζεται σε μια σειρά συμμάχων που συμφωνούσαν.
Τώρα αυτοί που επιθυμούν την επανάληψη, ή ακόμη και τη μονιμοποίησή του, είναι οι επικρατώντες. Αν ένα εργαλείο έχει χρησιμοποιηθεί μία φορά, μπορεί να ξαναχρησιμοποιηθεί.
Τα ηπειρωτικά πολιτικά ρεύματα κινούνται ενάντια στην κοσμοθεωρία της κ. Merkel. Η πυρηνική ενέργεια, την οποία η κ. Merkel κατάργησε στη Γερμανία, γνωρίζει αναγέννηση.
Η Ανατολική Ευρώπη και η Γαλλία ερωτεύονται ξανά την αξιόπιστη, χαμηλών εκπομπών άνθρακα ηλεκτρική ενέργεια των πυρηνικών εργοστασίων. (Η Γερμανία δίνει μάχη οπισθοφυλακής για να εμποδίσει την Επιτροπή να αναγνωρίσει την πυρηνική ενέργεια ως πράσινη).
Η κ. Merkel κάποτε καθόταν στην κορυφή μιας «συμμορίας» κεντροδεξιών ηγετών που καθόριζαν την κατεύθυνση της λέσχης. Στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας, οι ηγέτες όλων σχεδόν των μεγάλων χωρών της ΕΕ προερχόταν από την κεντροδεξιά. Τώρα δεν υπάρχει ούτε ένας. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ο πρωθυπουργός της Ελλάδας (πληθυσμός: 11 εκατ.) είναι ο πιο επιφανής κεντροδεξιός ηγέτης.
Σε ολόκληρη την ΕΕ διαφαίνεται μια πιο χαλαρή γραμμή όσον αφορά στους δημοσιονομικούς κανόνες. Υπό την κ. Merkel, η γερμανική άποψη για τις δαπάνες (κακή) και την αποταμίευση (καλή) επιβλήθηκε σε μια ολόκληρη ήπειρο.
Ως υπουργός Οικονομικών, ο κεντροαριστερός κ. Scholz φρόντισε να αναδείξει τις ομοιότητες του με τον Wolfgang Schäuble, τον σκληροπυρηνικό προκάτοχο του στο CDU. Συνήθως, τα διαβατήρια έχουν μεγαλύτερη σημασία από την πολιτική όταν πρόκειται για τους υπουργούς Οικονομικών της ΕΕ.
Αυτή τη φορά ο Christian Lindner, ο νέος φιλελεύθερος υπουργός Οικονομικών, έκανε ό,τι μπορούσε για να αποφύγει να χαρακτηριστεί ως σκληροπυρηνικός. Υπό τον καγκελάριο Scholz, η δημοσιονομική πολιτική φαίνεται να μετατοπίζεται από μια πολιτική που είναι προσφιλής στη Γερμανία σε μια πολιτική που συγχωρεί περισσότερο τη νότια Ευρώπη.
Μάτια που δεν βλέπονται… γρήγορα λησμονιούνται
Η κ. Merkel υπήρξε η ισχυρότερη ηγέτιδα της ευρωπαϊκής σκηνής, επειδή οι άλλοι ήταν αδύναμοι. Ενώ ο Helmut Kohl είχε τον François Mitterrand και ο Charles de Gaulle τον Konrad Adenauer, η κ. Merkel έστεκε γενικά μόνη της.
Οι στιγμές που η πολιτική επιρροή συνδυάστηκε με την ικανότητα, όπως η άνοδος του κ. Macron στη Γαλλία και η ανάδειξη του Mario Draghi σε πρωθυπουργό της Ιταλίας, είναι σύντομες. Και οι δύο μπορεί να φύγουν το επόμενο έτος. Αν η Γερμανία φαίνεται να κυριαρχεί στην πολιτική της ΕΕ, αυτό οφείλεται τόσο στην αποδιοργάνωση των άλλων κυβερνήσεων όσο και στην τευτονική της δύναμη.
Κατά μία έννοια, η διαγραφή της κ. Merkel είναι σκληρή. Μαζί με τον κ. Draghi, αξιώνει καλύτερα από οποιονδήποτε ηγέτη τη συνέχιση της λειτουργίας της ΕΕ. Κάποιος λιγότερο υπομονετικός θα μπορούσε εύκολα να οδηγήσει την Ελλάδα εκτός ευρωζώνης, κάποιος περισσότερο δογματικός θα μπορούσε απλώς να παρακολουθήσει την κατάρρευση του νομίσματος.
Η ίδια βοήθησε τη λέσχη να επιβιώσει σε κάποιες δύσκολες στιγμές, αλλά δεν τη διαμόρφωσε. Η ανάμνηση της καριέρας της κ. Merkel θα εξαφανιστεί όπως τα χνάρια στο χιόνι. Κράτησε τη λέσχη ενωμένη, αλλά δεν άφησε σχεδόν κανένα αποτύπωμα.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
