THEPOWERGAME
Όλοι θέλουν να είναι λίγο Δανοί. Το Hygge, μια αίσθηση σκανδιναβικής ικανοποίησης που επιτυγχάνεται μέσω του ψησίματος, των κεριών και της καλής παρέας, έγινε η φιλοσοφία του σήμερα κατά τη διάρκεια του lockdown.
Τα δανέζικα δράματα κερδίζουν εύσημα, ενώ οι κωμωδίες περιέχουν αστεία τόσο απολαυστικά σκοτεινά που οι θεατές μπορεί να ανησυχούν μήπως βρεθούν σε κάποια λίστα παρακολούθησης της Europol.
Ακόμα και οι εξαγωγές δανέζικου σπέρματος βιώνουν άνθηση, χάρη στο συνδυασμό των φιλελεύθερων κανόνων της χώρας για τους δότες και της φήμης της ως ένα μικρό έθνος ψηλών παίδαρων.
Αλλά αυτό που συγκεντρώνει τα περισσότερα εύσημα είναι το δανέζικο σύστημα εργασίας. Οι αριστεροί θεοποιούν το μοντέλο που αποζημιώνει τους σερβιτόρους στα McDonald’s με το ισοδύναμο των 22 δολαρίων την ώρα, ενώ οι δεξιοί θαυμάζουν ότι η χώρα δεν έχει θεσμοθετημένο κατώτατο μισθό.
Αντ’ αυτού, εργοδότες και ενδιαφερόμενοι κάθονται μαζί και συνάπτουν συλλογικές συμβάσεις που καλύπτουν τους περισσότερους εργαζόμενους. Το ίδιο συμβαίνει και στη γειτονική Σουηδία.
Οι εργαζόμενοι επωφελούνται από αμοιβές και παροχές που είναι από τις πιο γενναιόδωρες στην ήπειρο – οι εργοδότες μπορούν να προσλαμβάνουν ή να απολύουν με ευκολία κατά τη διάρκεια της οικονομικής άνθησης ή της ύφεσης αντίστοιχα. Η Δανία και οι Σκανδιναβοί γείτονές της καταφέρνουν να είναι ταυτόχρονα ο παράδεισος των εργαζομένων και το όνειρο του καπιταλιστή.
Το να πεις στους Σκανδιναβούς πως να διαχειριστούν την αγορά εργασίας είναι σαν να διδάσκεις στους Γάλλους πως να ψήνουν μπαγκέτες. Ωστόσο, οι σκανδιναβικές χώρες βρίσκονται πλέον σε αυτή τη θέση.
Η Ursula von der Leyen, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, επιθυμεί όλοι οι εργαζόμενοι να καλύπτονται από έναν κατώτατο μισθό, είτε μέσω εθνικής νομοθεσίας (όπως στο μεγαλύτερο μέρος της λέσχης) είτε μέσω συλλογικών συμβάσεων (όπως στη Σκανδιναβία).
Οι προτάσεις που θα δουν το θέμα των κατώτατων μισθών να αποτυπώνεται στο δίκαιο της ΕΕ αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ των Ευρωβουλευτών και των εθνικών κυβερνήσεων.
Με την πρώτη ματιά, η Δανία και η Σουηδία δεν έχουν κάποιο λόγο για να ανησυχούν. Ο κοινός κατώτατος μισθός δεν είναι στο τραπέζι. Πράγματι, κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατο για μια λέσχη που περιλαμβάνει το Λουξεμβούργο, του οποίου ο κατώτατος μισθός είναι 2.202 ευρώ μηνιαίως (2.550 δολάρια) και τη Βουλγαρία, που είναι 332 ευρώ.
Σύμφωνα με τις ίδιες τις συνθήκες της ΕΕ, μόνο οι εθνικές κυβερνήσεις μπορούν να καθορίσουν τον κατώτατο μισθό. Πράγματι, η Επιτροπή ήρθε μάλλον για να αποδώσει τα εύσημα το σκανδιναβικό σύστημα, παρά για να το θάψει.
Θα προτιμούσε όλοι να έμοιαζαν λίγο περισσότερο στη Σουηδία ή τη Δανία, με τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας να αφθονούν.
Η Επιτροπή θέλει μάλλον να διαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο οι εθνικές κυβερνήσεις εγγυώνται αξιοπρεπείς μισθούς, αντί να καθορίζει το επίπεδό τους. Σύμφωνα με τις προτάσεις της, οι χώρες θα εξακολουθούν να είναι υπεύθυνες για τις λεπτομέρειες.
Εκείνες που έχουν θεσμοθετημένους κατώτατους μισθούς θα αναγκαστούν να διασφαλίσουν ότι είναι επαρκείς όταν συγκρίνονται με το μέσο εισόδημα. Για τις χώρες χωρίς κατώτατο μισθό, μια ομάδα που περιλαμβάνει την Ιταλία, την Αυστρία, την Κύπρο και τη Φινλανδία, καθώς και το σκανδιναβικό δίδυμο, η Επιτροπή θέλει τουλάχιστον το 70% των εργαζομένων να καλύπτεται από συλλογικές συμβάσεις – έναν σκόπελο που οι Σκανδιναβοί έχουν ήδη παρακάμψει.
Ωστόσο, το σκανδιναβικό δίδυμο εξακολουθεί να ανησυχεί, και έχει λόγο. Κάθε νομοθεσία έχει απρόβλεπτες συνέπειες, ιδίως σε ευρωπαϊκό επίπεδο, όπου το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο είναι τόσο παίκτης όσο και διαιτητής.
Όπως επισημαίνει ο German Bender, αναλυτής της Arena Idé, μιας σουηδικής ομάδας σκέψης, στη Σουηδία, περίπου το 60% των συλλογικών συμβάσεων εργασίας δεν περιλαμβάνουν κατώτατο μισθό. Με το δίκαιο της ΕΕ να περιλαμβάνει πλέον κανόνες για τον κατώτατο μισθό, οι νομικές αμφισβητήσεις θα καταστούν δυνατές.
Και μπορεί να συμβούν περίεργα πράγματα. Μια υπόθεση στη δεκαετία του 1960 που αφορούσε έναν απλήρωτο λογαριασμό ηλεκτρικού ρεύματος αξίας λίγων λιρών κατέληξε στην καθιέρωση της υπεροχής του ευρωπαϊκού δικαίου, πράγμα που σημαίνει ότι οι κανόνες της ΕΕ υπερισχύουν των εθνικών, σε περίπτωση σύγκρουσης.
Η λεγόμενη ρήτρα της «μη συνυπευθυνότητας» στις συνθήκες της ΕΕ δεν ελήφθη σχεδόν καθόλου υπόψη όταν πραγματοποιήθηκε μια σειρά διασώσεων. Μια απλή απόφαση μπορεί να ανατρέψει το σκανδιναβικό εργασιακό μοντέλο.
Όταν οι προτάσεις αρχίσουν να ρέουν, είναι δύσκολο να σταματήσουν. Η νομοθεσία για την απασχόληση συμφωνείται με ειδική πλειοψηφία των κυβερνήσεων, οπότε δεν ισχύει το βέτο. Συνήθως, όμως, η ΕΕ αποφεύγει να παραχωρήσει θέματα που είναι ιερά στις εθνικές κυβερνήσεις.
Οι ισχυρισμοί ότι η νομοθέτηση -και όχι η έκδοση προτάσεων- για τους κατώτατους μισθούς παραβιάζει τη σκανδιναβική αρχή της μη κυβερνητικής παρέμβασης στον καθορισμό των μισθών έπεσαν στο κενό.
Η Δανία και η Σουηδία «έδωσαν κίτρινη κάρτα» στην πρόταση οδηγίας για τους κατώτατους μισθούς, μια επίσημη διαμαρτυρία, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Στο υπουργικό συμβούλιο της ΕΕ, όπου οι εθνικές κυβερνήσεις παζαρεύουν τις θέσεις, οι δικηγόροι λένε ότι είναι απολύτως νόμιμο.
Η γαλλική κυβέρνηση, η οποία θα καθοδηγήσει τις διαπραγματεύσεις για το θέμα από τον Ιανουάριο, επιθυμεί να γίνει γρήγορα.
Πέρα από τον ελάχιστο
Οι νέοι κανόνες για τους κατώτατους μισθούς είναι μόνο η αρχή μιας ευρύτερης πίεσης για τα δικαιώματα των εργαζομένων σε επίπεδο ΕΕ. Η Επιτροπή έχει προτείνει νόμους για τη διαφάνεια των αμοιβών.
Προτάσεις σχετικά με το πώς οι χώρες πρέπει να αντιμετωπίζουν τους «εργαζόμενους σε πλατφόρμες» -όπως οι ντελιβεράδες της Deliveroo και οι οδηγοί της Uber- βρίσκονται στα σκαριά. Για ορισμένους πρόκειται για μια ευπρόσδεκτη αλλαγή στην πολιτική της ΕΕ. Κατά τα χρόνια της λιτότητας οι κυβερνήσεις έπρεπε να είναι λιτές και κακές.
Η Angela Merkel συνήθιζε να υπογραμμίζει ότι η ΕΕ αντιπροσώπευε το 7% του παγκόσμιου πληθυσμού, το ένα τέταρτο της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά περίπου τις μισές από όλες τις δαπάνες κοινωνικής πρόνοιας.
Σήμερα, το κλίμα έχει αλλάξει. Τα γενναιόδωρα κράτη πρόνοιας και η υψηλή προστασία των εργαζομένων θεωρούνταν κάποτε η αιτία των δεινών της ΕΕ- τώρα είναι η λύση.
Για τους Σκανδιναβούς, αυτή η μετατόπιση προκαλεί ανησυχία. Το σύστημά τους δεν είναι χαλασμένο, αλλά η ΕΕ επιμένει να το διορθώσει. Δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια για να παρακάμψει κανείς τη νομοθεσία.
Η Δανία έχει δικαίωμα εξαίρεσης από το ευρώ, καθώς και από τους ευρωπαϊκούς νόμους για τη δικαιοσύνη και τις εσωτερικές υποθέσεις. Η Σουηδία είναι θεωρητικά υποχρεωμένη να ενταχθεί τελικά στο ευρώ, αλλά χρησιμοποιεί ένα παραθυράκι για να κρατήσει την κορώνα της.
Ωστόσο, τέτοιες παρεκκλίσεις ανήκουν στο παρελθόν και δεν βοηθούν στην παρούσα περίπτωση. Η Ευρώπη δεν είναι πλέον αλά καρτ. Συστήματα που λειτουργούν καλά, όπως αυτά της Δανίας και της Σουηδίας, ίσως χρειαστεί να αλλάξουν για να βοηθήσουν συστήματα που λειτουργούν λιγότερο καλά, όπως αυτά της Κύπρου ή της Ιταλίας.
«Ενωμένοι στην πολυμορφία» είναι το σύνθημα της ΕΕ. Αλλά η ενότητα υπερτερεί όλο και περισσότερο της ποικιλομορφίας, καθώς η ΕΕ εισχωρεί όλο και περισσότερο στις ζωές των πολιτών της. Όλοι θέλουν να μοιάσουν λίγο στη Δανία. Αλλά η Δανία μπορεί σύντομα να αρχίσει να μοιάζει με όλους τους άλλους.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
