THEPOWERGAME
Τους τελευταίους έξι μήνες οι Ιταλοί βιώνουν τον ένα θρίαμβο μετά τον άλλο. Όλα ξεκίνησαν τον Μάιο, όταν ένα ιταλικό συγκρότημα, οι Maneskin, κέρδισαν τον διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision.
Τον Ιούλιο, η ιταλική ανδρική ομάδα ποδοσφαίρου αναδείχθηκε πρωταθλήτρια Ευρώπης, ενώ τον Αύγουστο, στους Ολυμπιακούς Αγώνες, οι Ιταλοί σπρίντερ εξέπληξαν τον αθλητικό κόσμο, κατακτώντας το χρυσό στα 100 μέτρα και στη σκυταλοδρομία 4 x 100.
Τον Οκτώβριο ο Ιταλός επιστήμονας Giorgio Parisi μοιράστηκε το βραβείο Νόμπελ Φυσικής.
Εν τω μεταξύ, η Ιταλία είχε την πρωτόγνωρη, για την ίδια, εμπειρία να κυβερνάται από έναν διεθνούς κύρους πρωθυπουργό, τον Mario Draghi, με μια τεράστια κοινοβουλευτική πλειοψηφία που του επιτρέπει να μετατρέπει τα σχέδιά του σε νόμο γρήγορα. Υποστηριζόμενη από μια αποτελεσματική εκστρατεία εμβολιασμού, η οικονομία ανακάμπτει δυναμικά.
Στις 28 Οκτωβρίου ο κ. Draghi, πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, προέβλεψε για φέτος οικονομική ανάπτυξη «πιθανώς πολύ πάνω από 6%», αν και ελάχιστοι αναμένουν ότι, έως το 2022, το ΑΕΠ της Ιταλίας θα ανακτήσει το προ της πανδημίας επίπεδο, παραμένοντας πολύ πίσω από την Αμερική και τη Βρετανία, μεταξύ άλλων.
Όμως ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor’s αναθεώρησε τις προοπτικές του ιταλικού χρέους από σταθερές σε θετικές και οι Ιταλοί μπορούν να προσβλέπουν σε μια περίοδο κατά την οποία η κυβέρνησή τους θα είναι σε θέση – υποχρεούμενη, μάλιστα – να ξοδέψει απλόχερα για πρώτη φορά από τις ημέρες του μεταπολεμικού, αμερικανικά χρηματοδοτούμενου Σχεδίου Μάρσαλ.
Η Ιταλία θα είναι, σε απόλυτους όρους, ο μεγαλύτερος δικαιούχος του σχεδίου ανάκαμψης της ΕΕ μετά την πανδημία. Μόνο από το βασικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας πρόκειται να λάβει 191,5 δισ. ευρώ σε επιχορηγήσεις και δάνεια.
Μια τέτοια εισροή μετρητών δεν μπορεί παρά να έχει αντίκτυπο σε μια οικονομία η οποία, ακόμη και πριν από την Covid-19, είχε μόλις και μετά βίας αναπτυχθεί αυτόν τον αιώνα: σε πραγματικούς όρους, το ΑΕΠ της Ιταλίας το 2019 ήταν μόλις 4% πάνω από το επίπεδό του το 2000, χάρη σε έναν συνδυασμό αργής ανάπτυξης ακόμη και στα καλύτερα έτη και μεγάλης πτώσης στα κακά.
Το πραγματικό κατά κεφαλή ΑΕΠ μειώθηκε κατά 1% αυτή την περίοδο, σε σύγκριση με αυξήσεις 16% στη Γαλλία και 24% στη Γερμανία. Η Oxford Economics εκτιμά ότι τα επόμενα τρία έως τέσσερα χρόνια το σχέδιο ανάκαμψης της ΕΕ θα προσθέσει κατά μέσο όρο 0,5 ποσοστιαίες μονάδες ετησίως στην αύξηση του ιταλικού ΑΕΠ.
Ο Enzo Moavero, καθηγητής στο πανεπιστήμιο LUISS της Ρώμης, ο οποίος έχει διατελέσει υπερκομματικός υπουργός σε τρεις πρόσφατες κυβερνήσεις, προειδοποιεί ότι η πραγματική πρόκληση για τον κ. Draghi θα είναι να επιτύχει βιώσιμη ανάπτυξη στο επίπεδο ή κατά προτίμηση πάνω από αυτό του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Εκτιμά ότι κάτι τέτοιο θα απαιτήσει «αποτελεσματικές μεταρρυθμίσεις που θα οδηγήσουν σε διεξοδικές διαρθρωτικές αλλαγές».
Το σχέδιο ανάκαμψης της ΕΕ έχει σχεδιαστεί για να αντιμετωπίσει αυτό ακριβώς το ζήτημα. Εξαρτά την απορρόφηση των κονδυλίων από συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση των προοπτικών ανάπτυξης των κρατών μελών.
Στην Ιταλία έχουν δοθεί μέχρι στιγμής τα πρώτα 25 δισ. ευρώ χωρίς όρους και προϋποθέσεις, αλλά, για να μπορέσει να πάρει την επόμενη δόση θα πρέπει, έως το τέλος του έτους, να ικανοποιήσει 51 δύσκολα προαπαιτούμενα.
Και ενδέχεται να δυσκολευτεί να επιτύχει τον στόχο. Μια έκθεση προς το υπουργικό συμβούλιο στις 23 Σεπτεμβρίου αποκάλυψε ότι ως εκείνη τη στιγμή είχαν επιτευχθεί μόνο 13 από τους 51 στόχους.
Το πρόβλημα δεν είναι το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα της Ιταλίας, το οποίο βρίσκεται μπροστά από το χρονοδιάγραμμα. Τον Μάιο εγκρίθηκε μια δέσμη μέτρων που απλοποίησε ένα ευρύ φάσμα γραφειοκρατικών διαδικασιών, ενώ παράλληλα πρόκειται να υλοποιηθεί η αναμόρφωση του συστήματος ποινικής δικαιοσύνης.
Μια περαιτέρω μεταρρύθμιση, με επίκεντρο το αστικό δίκαιο, έχει ήδη δρομολογηθεί. Οι αξιωματούχοι λένε ότι σύντομα θα υπάρξει και νομοθεσία για την προώθηση του ανταγωνισμού.
Το πρόβλημα είναι οι επενδύσεις. Πρωτοστάτες των καθυστερήσεων φαίνεται να είναι το υπουργείο Τουρισμού, το οποίο κατά τη στιγμή της έκθεσης δεν είχε ακόμη υλοποιήσει καμία από τις έξι επενδύσεις για τις οποίες είναι υπεύθυνο, και το Τμήμα Οικολογικής Μετάβασης, το οποίο είχε υλοποιήσει μόνο μία.
Κοιτάζοντας πέρα από το τέλος του τρέχοντος έτους, προκύπτουν δύο αβεβαιότητες. Η πρώτη αφορά την τύχη της νομοθεσίας μετά τη διάθεσή της για εφαρμογή σε υποεθνικό επίπεδο. «Στην Ιταλία, η πρόθεση των πολιτικών πολύ συχνά χάνεται στη μετάφραση», λέει ο Paolo Graziano, ο οποίος διδάσκει πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβα.
Οι Αξιωματούχοι που είναι επιφορτισμένοι με την εφαρμογή πολύπλοκων προγραμμάτων φαίνεται να υπολείπονται των απαραίτητων δεξιοτήτων για τη διαχείριση έργων – ένα έλλειμμα που η κυβέρνηση Draghi λέει ότι έχει αρχίσει να αντιμετωπίζει.
Αλλά ένας άλλος λόγος, λέει ο Fabrizio Tassinari από το Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας, είναι ότι «η δευτερογενής νομοθεσία γίνεται έρμαιο διαφόρων συμφερόντων, από αυτά των τοπικών αρχών έως εκείνα των συνδικάτων».
Μια ακόμη αβεβαιότητα επικεντρώνεται στον ίδιο τον κ. Draghi. Είναι γνωστό ότι επιθυμεί την προεδρία, η οποία χηρεύει τον Φεβρουάριο, και αν επιλεγεί θα πρέπει να παραιτηθεί από πρωθυπουργός.
Ακόμη και αν δεν γίνει αρχηγός κράτους, είναι απίθανο να παραμείνει στην κυβέρνηση μετά τις γενικές εκλογές που αναμένονται να διεξαχθούν έως την άνοιξη του 2023, και μπορεί κάλλιστα και νωρίτερα.
Στις 18 Οκτωβρίου, στη Ρώμη και το Τορίνο εξελέγησαν οι υποψήφιοι δήμαρχοι του Δημοκρατικού Κόμματος (PD), ολοκληρώνοντας της σαρωτική νίκη της κεντροαριστεράς στις μεγαλύτερες πόλεις της Ιταλίας. Όμως το PD και οι σύμμαχοί του είναι πιο αδύναμοι στις επαρχίες.
Οι δημοσκοπήσεις συνεχίζουν να δείχνουν ότι η επόμενη κυβέρνηση της Ιταλίας θα είναι ένας συνασπισμός στον οποίο θα κυριαρχούν δύο κόμματα που ασκούν εδώ και καιρό κριτική στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Αδελφοί της Ιταλίας (FBI), το οποίο έχει δεσμούς με τον νεοφασισμό, και η σκληροδεξιά Λέγκα του Βορρά.
Όσοι βρίσκονται κοντά στον κ. Draghi υποστηρίζουν ότι η αποχώρησή του δεν χρειάζεται να οδηγήσει σε ολοκληρωτική ρήξη. Η κυβέρνησή του έχει δημιουργήσει γραφειοκρατικούς μηχανισμούς συντονισμού και έλεγχου της ροής των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης που, με λίγη τύχη, θα συνεχίσουν και μετά από αυτή.
Και οι μελλοντικές κυβερνήσεις θα περιορίζονται εξίσου από τις προθεσμίες που επιβάλλει η Επιτροπή, ενώ δεν θα θέλουν να χάσουν τη ροή χρηματοδότησης από τις Βρυξέλλες, αν δεν τις τηρήσουν.
Ίσως. Όμως, η Λέγκα, η οποία είναι μέρος του συνασπισμού που στηρίζει τον κ. Draghi, και το FBI, το οποίο δεν είναι, είναι αμφότερα προσκολλημένα σε πολιτικές και συμφέροντα που έρχονται σε αντίθεση με τη μεταρρυθμιστική κατεύθυνση του Σχεδίου Ανάκαμψης.
Η Λέγκα έχει ήδη καταφέρει να το παρεμποδίσει σε έναν σημαντικό τομέα. Μια σημαντική αδυναμία της ιταλικής οικονομίας είναι ότι, ενώ οι φόροι στην εργασία είναι πολύ υψηλοί, οι φόροι ιδιοκτησίας είναι πολύ χαμηλοί.
Η κυβέρνηση του κ. Draghi κινήθηκε για να ρυθμίσει την ισορροπία αλλάζοντας τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται στο κτηματολόγιο με τρόπο που θα ενίσχυε τα έσοδα από τα ακίνητα.
Το όλο εγχείρημα προσέκρουσε στην αποφασιστική αντίδραση του ηγέτη της Λέγκας, Matteo Salvini. Ως αποτέλεσμα, οι αλλαγές δεν θα τεθούν σε ισχύ πριν από το 2026 ενώ, ακόμη και τότε δεν θα χρησιμοποιηθούν για τον υπολογισμό του οφειλόμενου φόρου.
«Είμαι πιο θετικός τώρα απ’ όσο ήμουν πριν από ένα χρόνο», λέει ο Nicola Nobile της Oxford Economics. «Αλλά εξακολουθώ να θεωρώ ότι μια μόνιμη βελτίωση των οικονομικών προοπτικών της Ιταλίας είναι περισσότερο ένα ανατρεπτικό παρά το βασικό σενάριο».
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
