Πολωνία: Πρόβλημα για την ΕΕ ακριβώς επειδή δεν θα αποχωρήσει

Πριν συμβεί, υπήρχαν διαφορετικές εκδοχές για το πως θα γίνει το Brexit. Σκληρό, ήπιο, νορβηγικό, ελβετικό ή τουρκικό, ενώ προς στιγμήν συζητήθηκε και η αλβανική εκδοχή. Συχνά ήταν απλώς «καθαρό».

Ένα «καθαρό Brexit» θα απελευθέρωνε τη Βρετανία από την ενιαία αγορά της ΕΕ, την τελωνειακή ένωση και τα δικαστήριά της, έλεγαν οι υποστηρικτές. Όπως υπάρχουν πολλοί τρόποι για να φύγει κανείς από την ΕΕ, υπάρχουν και πολλοί για να παραμείνει.

Υπάρχει η καθαρή εκδοχή, κατά την οποία οι χώρες αποδέχονται σιωπηλά τους περιορισμούς της ΕΕ. Υπάρχει και η χαώδης εκδοχή, όπου οι κυβερνήσεις δημιουργούν προβλήματα στη λέσχη. Σκεφτείτε το ως «βρώμικη παραμονή».

Για να καταλάβετε τι σημαίνει βρώμικη παραμονή, δείτε την Πολωνία. Στις 7 Οκτωβρίου, το Συνταγματικό της Δικαστήριο, με απόφασή του, αμφισβήτησε το δίκαιο της λέσχης. Σε μια υπόθεση που έφερε ο Πολωνός πρωθυπουργός, το δικαστήριο, το οποίο είναι γεμάτο με συμμάχους της κυβέρνησης, έκρινε ότι θεμελιώδη τμήματα του δικαίου της ΕΕ δεν υπερισχύουν του Συντάγματος της Πολωνίας.

Η απόφαση, η οποία ήταν ακριβώς αυτό που ήθελε η κυβέρνηση, δημιούργησε ρωγμές σε έξι δεκαετίες ευρωπαϊκής νομολογίας. Εν ολίγοις, όσον αφορά στην Πολωνία, το ανώτατο δικαστήριο της ΕΕ δεν είναι πλέον ανώτατο.

Οι Πολωνοί διαμαρτυρήθηκαν μαζικά, υποστηρίζοντας ότι η κυβέρνηση προσπαθούσε να σύρει τη χώρα εκτός της λέσχης παρά τη θέλησή τους. Όποιος όμως περιμένει ένα «Polexit» βρετανικού τύπου θα απογοητευτεί.

Η υποστήριξη της ΕΕ στο εσωτερικό της χώρας είναι από τις υψηλότερες στην Ένωση. Το να προκηρύξει κανείς εκλογές στην Πολωνία με την προοπτική της εξόδου από την ΕΕ θα ήταν σαν ένα μανιφέστο που υπόσχεται την εξολόθρευση των κουταβιών. Το πρόβλημα δεν είναι ότι η Πολωνία προσπαθεί να εγκαταλείψει την ΕΕ. To πρόβλημα είναι ότι σκοπεύει να παραμείνει.

H βρώμικη παραμονή είναι πιο ολέθρια από το Polexit. ο Daniel Sarmiento του Πανεπιστημίου Complutense της Μαδρίτης υποστηρίζει ότι ο πραγματικός κίνδυνος είναι, σταδιακά, η έννομη τάξη της Ε.Ε. να ξεθωριάσει στην Πολωνία. Θα δημιουργηθεί ένα φαινόμενο ντόμινο.

Αν τα δικαστήρια σε όλη την ΕΕ δεν μπορούν να εμπιστευτούν τους Πολωνούς ομολόγους τους, τότε το νομικό σύστημα της ΕΕ αρχίζει να βουλιάζει. Ένα ένταλμα σύλληψης εδώ δεν γίνεται αποδεκτό εκεί, μια τραπεζική άδεια που χορηγείται σε μια χώρα μπορεί να μην αναγνωρίζεται σε μια άλλη.

Με την πάροδο του χρόνου, ένας χώρος στον οποίο οι άνθρωποι, τα αγαθά, τα κεφάλαια και οι υπηρεσίες μπορούν να ρέουν ελεύθερα μετατρέπεται σε χώρο όπου μπορούν να κινηθούν μόνο με προβλήματα.

Η κακή συμπεριφορά μπορεί να εξαπλωθεί. Οι ευρωσκεπτικιστές έχουν ως επί το πλείστον παραιτηθεί από την έξοδο από την ΕΕ. Είναι, όπως έδειξε η Βρετανία, μάλλον αγχωτική. Ο Eric Zemmour, ο εθνικιστής ριζοσπάστης που σκέφτεται να κατέβει στις γαλλικές προεδρικές εκλογές, έχει δεσμευτεί να αποκαταστήσει την υπεροχή του γαλλικού δικαίου έναντι του δικαίου της ΕΕ.

Ακόμη και πιο ήπιων τόνων προσωπικότητες, όπως ο Michel Barnier, ο διαπραγματευτής της ΕΕ για το Brexit, παίζουν με την ίδια ιδέα. Αν μια κυβέρνηση μπορεί να αποφύγει να συμμορφωθεί με τις αντιδημοφιλείς αποφάσεις του ανώτατου δικαστηρίου της ΕΕ, χωρίς να φοβάται κυρώσεις, γίνεται μια δελεαστική εναλλακτική για όλους.

Ως ιδέα, η «βρώμικη παραμονή» έχει ένα επίχρισμα ευπρέπειας. Οι Πολωνοί υποστηρικτές της υποστηρίζουν ότι όλοι το κάνουν, αλλά μόνο η Πολωνία δέχεται επίθεση. Οι Πολωνοί δικαστές αρέσκονται να επικαλούνται τους Γερμανούς ομολόγους τους, οι οποίοι έχουν κατηγορήσει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (ΕΕΔ) ότι τα τελευταία χρόνια υπερέβη τα όρια.

Σε τέτοιου είδους διατυπώσεις, το μέσο μετράει όσο και το μήνυμα. Κανείς δεν αμφισβητεί την ανεξαρτησία του συνταγματικού δικαστηρίου της Γερμανίας. Κανείς δεν πιστεύει στην ανεξαρτησία του δικαστηρίου της Πολωνίας.

Τα μηνύματα είναι επίσης διαφορετικά. Το γερμανικό δικαστήριο κατηγόρησε το ΔΕΕ ότι υπερέβη την εντολή του κατά την έγκριση ενός προγράμματος αγοράς ομολόγων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Το πολωνικό δικαστήριο δήλωσε ότι το σύνταγμα της χώρας υπερισχύει θεμελιωδών τμημάτων του δικαίου της ΕΕ, όπως η «ολοένα στενότερη ένωση», μια πολύ πιο σαρωτική απόφαση. Το γερμανικό δικαστήριο έπαιζε με τα σπίρτα – το αντίστοιχο πολωνικό δικαστήριο περιέλουσε το νομικό σύστημα της ΕΕ με βενζίνη και έβαλε φωτιά σκόπιμα.

Στα χαρτιά, η λύση σε μια τέτοια διαφωνία είναι απλή: Αποχώρηση από την ΕΕ. Η Βρετανία με την αποχώρησή της διευκόλυνε τη λέσχη των κρατών μελών. Αντί να υπάρχει και να μπλοκάρει τα πράγματα και γενικά να προκαλεί φασαρίες, ακολούθησε τις διαδικασίες του Άρθρου 50 των συνθηκών από τις οποίες ήθελε τόσο πολύ να αποχωρήσει.

Σύμφωνα με τον Dominic Cummings, τον άνθρωπο που ηγήθηκε της εκστρατείας Vote Leave, κάνοντας το χωρίς σαφές σχέδιο ήταν «σαν να βάζεις ένα όπλο στο στόμα σου και να πατάς τη σκανδάλη». Ωστόσο, προς έκπληξη των διπλωματών της ΕΕ, η βρετανική κυβέρνηση έκανε ακριβώς αυτό.

Αντιθέτως, η Πολωνία ακολουθεί μια στρατηγική που συναντάμε στο κόμικ Watchmen. Σε αυτό, ο Rorschach, ένας αυτόκλητος τιμωρός, στέλνεται στη φυλακή, όπου «συστήνεται» σε έναν συγκρατούμενό του στην καντίνα εκσφενδονίζοντας το περιεχόμενο μιας φριτέζας στο κεφάλι του.

«Κανείς σας δεν φαίνεται να καταλαβαίνει», λέει στον «τραγανό» πλέον εχθρό του. «Δεν είμαι εγώ κλειδωμένος εδώ μέσα μαζί σας. Εσείς είστε κλειδωμένοι μαζί μου». Στην ΕΕ, τα πεπρωμένα συνδέονται.

Αν κάποιος αρχίζει να εκτοξεύει φριτέζες, όλοι πρέπει να σκύψουν. Πριν από το δημοψήφισμα της Βρετανίας για την αποχώρησή της, ο David Cameron, ο τότε πρωθυπουργός της Βρετανίας, εκλιπαρούσε για παραχωρήσεις από την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της εξαίρεσης από την «ολοένα στενότερη ένωση». Η Πολωνία πέταξε τη φριτέζα της χωρίς προειδοποίηση.

Τέτοια βρώμικα κόλπα είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν εντός της λέσχης. Ένα έθνος-κράτος μπορεί να επιβάλει τη θέλησή του στο εσωτερικό του, στέλνοντας την αστυνομία ή, σε ακραίες περιπτώσεις, τον στρατό για να καταστείλει την εξέγερση. Η ΕΕ δεν διαθέτει τέτοια εργαλεία.

Για παράδειγμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορούσε να αρνηθεί να υπογράψει για το μερίδιο της Πολωνίας στο ταμείο ανάκαμψης για την covid-19, στερώντας από τη χώρα 57 δισ. ευρώ (66 δισ. δολάρια). Ο κίνδυνος είναι ότι κάτι τέτοιο θα ωθήσει την Πολωνία να σταματήσει τη λειτουργία της ΕΕ σε ένδειξη διαμαρτυρίας.

Φιλικό διαζύγιο ή δηλητηριώδης γάμος

Η κακή συμπεριφορά έξω από τη λέσχη αποτελεί λιγότερο πρόβλημα. Αφού, ως μέλος, έκανε τα πράγματα σύμφωνα με τους κανόνες, η Βρετανία ανακάλυψε την ανυπακοή, προσπαθώντας να αθετήσει τους όρους της συμφωνίας της με την ΕΕ.

Αυτό προκαλεί ελάχιστα προβλήματα στην ΕΕ. Αντί για υπαρξιακό πρόβλημα, το Brexit είναι ένα κουραστικό πρόβλημα που αφορά τη μετακίνηση λουκάνικων μέσω της θάλασσας της Ιρλανδίας. Η Βρετανία καυτηριάστηκε. Αντίθετα, το κράτος δικαίου στην Πολωνία είναι μια ανοιχτή πληγή.

Πρόκειται για μια μακροπρόθεσμη απειλή, η οποία, εάν η ΕΕ μέλει να ακμάσει, πρέπει να επιλυθεί. Ακριβώς όπως μια οικονομική κρίση σε μια χώρα μπορεί να εξαπλωθεί σε μια άλλη, το ίδιο μπορεί να συμβεί και με μια συνταγματική κρίση.

Η διαχείριση μιας αποχώρησης είναι σχετικά εύκολη για την ΕΕ. Ο χειρισμός μιας βρώμικης παραμονής είναι πολύ δυσκολότερος.

© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com

Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!