THEPOWERGAME
Για μια δεκαετία μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση το πρόβλημα της παγκόσμιας οικονομίας ήταν η έλλειψη δαπανών. Τα νοικοκυριά, σε κατάσταση ανησυχίας, αποπλήρωναν τα χρέη τους, οι κυβερνήσεις επέβαλαν λιτότητα και οι επιφυλακτικές επιχειρήσεις συγκρατούσαν τις επενδύσεις, ιδίως σε υλικό δυναμικό, ενώ προσλάμβαναν από μια φαινομενικά απέραντη δεξαμενή εργαζομένων.
Τώρα οι δαπάνες επέστρεψαν θριαμβευτικά, καθώς οι κυβερνήσεις τόνωσαν την οικονομία και οι καταναλωτές ξεσπάθωσαν. Η αύξηση της ζήτησης είναι τόσο ισχυρή που η προσφορά δυσκολεύεται να ακολουθήσει.
Οι οδηγοί φορτηγών παίρνουν μπόνους υπογραφής, αρμάδες πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων αγκυροβολούν στα ανοικτά της Καλιφόρνιας περιμένοντας να αδειάσουν τα λιμάνια, ενώ οι τιμές της ενέργειας εκτοξεύονται στα ύψη.
Καθώς ο αυξανόμενος πληθωρισμός τρομάζει τους επενδυτές, τα πλεονάσματα της δεκαετίας του 2010 παραχώρησαν τη θέση τους στην οικονομία της ανεπάρκειας.
Η άμεση αιτία είναι η Covid-19. Περίπου 10,4 τρισ. δολάρια παγκόσμιας τόνωσης έχουν εξαπολύσει μια οργιώδη αλλά μονόπλευρη ανάκαμψη, κατά την οποία οι καταναλωτές ξοδεύουν περισσότερα σε αγαθά από το κανονικό, οδηγώντας τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες που έχουν στερηθεί επενδύσεων, στα όριά τους.
Η ζήτηση για ηλεκτρονικά αγαθά εκτοξεύθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αλλά η έλλειψη μικροτσίπ έπληξε τη βιομηχανική παραγωγή σε ορισμένες εξαγωγικές οικονομίες, όπως η Ταϊβάν.
Η εξάπλωση της μετάλλαξης Δέλτα οδήγησε σε κλείσιμο πολλά εργοστάσια ρούχων στην Ασία. Στον πλούσιο κόσμο, η μετανάστευση έχει μειωθεί, η κρατική οικονομική βοήθεια έχει γεμίσει τους τραπεζικούς λογαριασμούς, ενώ δεν υπάρχουν αρκετοί εργαζόμενοι που επιθυμούν να μετακινηθούν από περιζήτητες θέσεις εργασίας, όπως η πώληση σάντουιτς στις πόλεις, σε άλλες περιζήτητες θέσεις εργασίας, όπως η αποθήκευση.
Από το Μπρούκλιν έως το Μπρίσμπεϊν, οι εργοδότες αναζητούν εναγωνίως επιπλέον εργατικά χέρια.
Ωστόσο, η οικονομία της ανεπάρκειας είναι παράλληλα προϊόν δύο βαθύτερων δυνάμεων. Η πρώτη είναι η απανθρακοποίηση.
Η στροφή από τον άνθρακα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχει αφήσει την Ευρώπη, και ιδιαίτερα τη Βρετανία, ευάλωτη σε έναν πανικό εφοδιασμού φυσικού αερίου που σε κάποια στιγμή αυτή την εβδομάδα οδήγησε τις τιμές spot σε άνοδο άνω του 60%.
Η αυξανόμενη τιμή του διοξειδίου του άνθρακα στο σύστημα εμπορίας εκπομπών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει καταστήσει δύσκολη τη μετάβαση σε άλλες ρυπογόνες μορφές ενέργειας.
Μεγάλες περιοχές της Κίνας βρέθηκαν αντιμέτωπες με διακοπές ρεύματος, καθώς ορισμένες επαρχίες της προσπαθούν να πετύχουν τους αυστηρούς περιβαλλοντικούς στόχους. Οι υψηλές τιμές για την αποστολή αγαθών και τα τεχνολογικά εξαρτήματα δημιουργούν πλέον αυξημένες κεφαλαιουχικές δαπάνες για την αύξηση της δυναμικότητας.
Αλλά όταν ο κόσμος προσπαθεί να απεξαρτηθεί από τις ρυπογόνες μορφές ενέργειας, το κίνητρο για μακροχρόνιες επενδύσεις στη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων αποδυναμώνεται.
Η δεύτερη δύναμη είναι ο προστατευτισμός. Όπως εξηγεί η ειδική μας έκθεση, η εμπορική πολιτική δεν χαράσσεται πλέον με γνώμονα την οικονομική αποτελεσματικότητα, αλλά την επιδίωξη μιας σειράς στόχων, από την επιβολή εργασιακών και περιβαλλοντικών προτύπων στο εξωτερικό έως την τιμωρία των γεωπολιτικών αντιπάλων.
Αυτή την εβδομάδα η κυβέρνηση του Joe Biden επιβεβαίωσε ότι θα διατηρήσει τους δασμούς που είχε επιβάλλει ο Donald Trump στην Κίνα, οι οποίοι ανέρχονται κατά μέσο όρο σε 19%, υποσχόμενη μόνο ότι οι επιχειρήσεις θα μπορούσαν να υποβάλουν αίτηση εξαίρεσης (καλή τύχη στη μάχη με την ομοσπονδιακή γραφειοκρατία).
Σε όλο τον κόσμο, ο οικονομικός εθνικισμός συμβάλλει στην οικονομία της ανεπάρκειας. Η έλλειψη οδηγών φορτηγών στη Βρετανία έχει επιδεινωθεί μετά το Brexit. Η Ινδία έχει έλλειψη άνθρακα εν μέρει λόγω μιας λανθασμένης προσπάθειας να μειωθούν οι εισαγωγές καυσίμων.
Μετά από χρόνια εμπορικών εντάσεων, από το 2015, η ροή των διασυνοριακών επενδύσεων των εταιρειών έχει μειωθεί περισσότερο από το ήμισυ σε σχέση με το παγκόσμιο ΑΕΠ.
Όλα αυτά μπορεί να θυμίζουν τρομακτικά τη δεκαετία του 1970, όταν πολλά μέρη βίωσαν ατέλειωτες ουρές στα πρατήρια βενζίνης, διψήφιες αυξήσεις τιμών και υποτονική ανάπτυξη. Όμως αναπόφευκτα η σύγκριση εκεί οδηγεί.
Πριν από μισό αιώνα, οι πολιτικοί έκαναν μεγάλο λάθος στην οικονομική πολιτική, καταπολεμώντας τον πληθωρισμό με μάταια μέτρα όπως ο έλεγχος των τιμών και η εκστρατεία του Gerald Ford «χτυπήστε τον πληθωρισμό τώρα», η οποία προέτρεπε τους ανθρώπους να καλλιεργούν τα δικά τους λαχανικά.
Σήμερα η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ συζητά πώς να προβλέπει τον πληθωρισμό, αλλά υπάρχει συναίνεση ότι οι κεντρικές τράπεζες έχουν τη δύναμη και το καθήκον να τον κρατούν υπό έλεγχο.
Προς το παρόν, ο ανεξέλεγκτος πληθωρισμός φαίνεται απίθανος. Οι τιμές της ενέργειας αναμένεται να μειωθούν μετά το χειμώνα. Το επόμενο έτος η εξάπλωση των εμβολίων και των νέων θεραπειών για την covid-19 θα μειώσει την απορύθμιση.
Οι καταναλωτές ενδέχεται να ξοδέψουν περισσότερα χρήματα για υπηρεσίες. Η δημοσιονομική τόνωση θα λήξει το 2022: Ο κ. Biden αγωνίζεται να περάσει από το Κογκρέσο τα νομοσχέδια για τεράστιες δαπάνες, ενώ η Βρετανία σχεδιάζει να αυξήσει τους φόρους.
Ο κίνδυνος μιας στεγαστικής κατάρρευσης στην Κίνα σημαίνει ότι η ζήτηση θα μπορούσε ακόμη και να μειωθεί, επαναφέροντας τις υποτονικές συνθήκες της δεκαετίας του 2010. Και μια επενδυτική ώθηση σε ορισμένες βιομηχανίες θα μεταφραστεί τελικά σε μεγαλύτερη δυναμικότητα και υψηλότερη παραγωγικότητα.
Αλλά μην πλανάσθε. Οι βαθύτερες δυνάμεις που οδηγούν στην οικονομία της έλλειψης δεν πρόκειται να εξαφανιστούν, ενώ οι πολιτικοί θα μπορούσαν εύκολα να καταλήξουν σε επικίνδυνα λανθασμένες πολιτικές.
Μια μέρα, τεχνολογίες όπως το υδρογόνο θα βοηθήσουν να γίνει η πράσινη ενέργεια πιο αξιόπιστη. Όμως αυτή η προοπτική δεν θα καλύψει τις ελλείψεις που προκύπτουν αυτή τη στιγμή.
Καθώς το κόστος των καυσίμων και της ηλεκτρικής ενέργειας αυξάνεται, μπορεί υπάρξει αντίδραση. Εάν οι κυβερνήσεις δεν διασφαλίσουν ότι υπάρχουν επαρκείς πράσινες εναλλακτικές λύσεις έναντι των ορυκτών καυσίμων, ίσως χρειαστεί να καλύψουν τις ελλείψεις χαλαρώνοντας τους στόχους για τις εκπομπές, επιστρέφοντας σε πιο ρυπογόνες πηγές ενέργειας.
Επομένως, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να σχεδιάσουν προσεκτικά για να αντιμετωπίσουν το υψηλότερο ενεργειακό κόστος και την επιβράδυνση της ανάπτυξης που θα προκύψει από την εξάλειψη των εκπομπών.
Η προσποίηση ότι η απανθρακοποίηση θα οδηγήσει σε μια απίστευτη οικονομική έκρηξη είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσει σε απογοήτευση.
Η οικονομία της ανεπάρκειας θα μπορούσε επίσης να ενισχύσει την ελκυστικότητα του προστατευτισμού και της κρατικής παρέμβασης. Πολλοί ψηφοφόροι κατηγορούν την κυβέρνηση για τα άδεια ράφια και τις ενεργειακές κρίσεις.
Οι πολιτικοί μπορούν να αποφύγουν την ευθύνη κατακεραυνώνοντας τους ασταθείς ξένους και τις εύθραυστες εφοδιαστικές αλυσίδες και μιλώντας για την μάταιη υπόσχεση της ενίσχυσης της αυτοσυντήρησης.
Η Βρετανία έχει ήδη διασώσει ένα εργοστάσιο παραγωγής λιπασμάτων για να διατηρήσει την παροχή διοξειδίου του άνθρακα, απαραίτητου για τη βιομηχανία τροφίμων. Η κυβέρνηση προσπαθεί να ισχυριστεί ότι η έλλειψη εργατικού δυναμικού είναι καλή, διότι θα οδηγήσει σε αύξηση των μισθών και της παραγωγικότητας σε ολόκληρη την οικονομία.
Στην πραγματικότητα, οι περιορισμοί στη μετανάστευση και το εμπόριο θα προκαλέσουν, κατά μέσο όρο, πτώση και των δύο.
Τα λάθος διδάγματα στη λάθος στιγμή
Οι απορυθμίσεις συχνά οδηγούν τους ανθρώπους σε αμφισβήτηση των οικονομικών ορθοδοξιών. Το τραύμα της δεκαετίας του 1970 οδήγησε σε μια ευπρόσδεκτη απόρριψη της μεγάλης κυβέρνησης και του ωμού κεϋνσιανισμού.
Ο κίνδυνος τώρα είναι οι πιέσεις στην οικονομία να οδηγήσουν σε αποκήρυξη της απανθρακοποίησης και της παγκοσμιοποίησης, με καταστροφικές μακροπρόθεσμες συνέπειες. Ιδού η πραγματική απειλή της οικονομίας της ανεπάρκειας.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
