THEPOWERGAME
Στην Υεμένη έριξαν πυροτεχνήματα, στη Σομαλία μοίρασαν γλυκά, στη Συρία επαίνεσαν τους Ταλιμπάν ως «ζωντανό παράδειγμα» για το πώς «ένα εγκληματικό καθεστώς μπορεί να πέσει» μέσω του τζιχάντ.
Σε όλο τον κόσμο, ο ενθουσιασμός των τζιχαντιστών, μετά την πτώση της Καμπούλ, αναζωπυρώθηκε. Με τη δύναμη της θέλησης, την υπομονή και την επιτηδειότητα, μια ομάδα ιερών πολεμιστών με ελάχιστο προϋπολογισμό νίκησε την Αμερική και ανέλαβε τη διοίκηση μιας χώρας μεσαίου μεγέθους.
Για τους μουσουλμάνους που λαχταρούν να εκδιώξουν τους απίστους και να ανατρέψουν τα κοσμικά κράτη, η όλη κατάσταση, όπως διαμορφώθηκε, ήταν η απόδειξη ότι ο Θεός έδωσε την έγκρισή του. Η εμβέλεια και ο βαθμός των αλυσιδωτών αντιδράσεων μπορούν να είναι τεράστια.
Τις επόμενες ημέρες ο πρόεδρος Joe Biden θα πρέπει να ξεδιαλύνει το χάος που δημιούργησε στο αεροδρόμιο της Καμπούλ, όπου πλήθος κόσμου πασχίζει να διαφύγει.
Οι στιγμές είναι δύσκολες για την προεδρία του. Μακροπρόθεσμα, ο κόσμος θα πρέπει να αντιμετωπίσει την παλινόρθωση του τζιχαντισμού μετά την ταπείνωση της Αμερικής.
Ο κύριος κίνδυνος δεν είναι οι τρομοκράτες να χρησιμοποιήσουν το Αφγανιστάν ως βάση για να χτυπήσουν τη Δύση, όπως έκαναν στις 11 Σεπτεμβρίου του 2001.
Τέτοιες επιθέσεις είναι πλέον δυσκολότερες, καθώς οι πλούσιες χώρες έχουν καλύτερη ασφάλεια. Εξάλλου, οι Ταλιμπάν είναι απίθανο να ανεχθούν μεγάλα στρατόπεδα εκπαίδευσης για παγκόσμιους τρομοκράτες, καθώς αποζητούν αναγνώριση και βοήθεια.
Βέβαια, ορισμένοι αισθάνονται το καθήκον να παρέχουν φιλοξενία σε ξένους σουνίτες τζιχαντιστές και ορισμένοι θα βοηθήσουν τους μαχητές «αδελφούς» τους στο Πακιστάν, οδηγώντας αυτό το εξοπλισμένο με πυρηνικά κράτος σε μεγαλύτερη αστάθεια.
Αλλά εκτός Αφγανιστάν, ο κύριος αντίκτυπος θα είναι ψυχολογικός.
Ο θρίαμβος των Ταλιμπάν θα αναστήσει τους τζιχαντιστές σε άλλες χώρες, ενώ θα ωθήσει και «νέο αίμα» να ενταχθεί στις τάξεις τους.
Κάποιοι που ζουν σε πλούσιες χώρες θα εμπνευστούν και θα νιώσουν την ανάγκη να διαπράξουν τρομοκρατικές ενέργειες σε αυτές. Δεν χρειάζονται πολλές τέτοιες επιθέσεις για να σπείρουν τον φόβο ή να αναστατώσουν την εσωτερική πολιτική.
Ακόμα χειρότερες θα είναι οι επιπτώσεις σε φτωχότερα, πιο αδύναμα κράτη, όπου οι τζιχαντιστές φιλοδοξούν όχι απλώς να σκοτώσουν αλλά να ελέγξουν την επικράτεια ή τουλάχιστον να εμποδίσουν την κυβέρνηση να αποκτήσει τον έλεγχο.
Σε μέρη όπως το Πακιστάν, η Υεμένη, η Συρία, η Νιγηρία, το Μάλι, η Σομαλία και η Μοζαμβίκη, συμβαίνει ήδη. Σε πολλά άλλα μέρη της Ασίας, της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, απειλούν ότι θα το κάνουν.
Πολλοί σκέφτονται: αφού οι Αφγανοί αδελφοί μας μπορούν να νικήσουν μια υπερδύναμη, δεν θα μπορέσουμε κι εμείς να νικήσουμε τους δικούς μας άθλιους κυβερνώντες;
Οι τζιχαντιστές δεν είναι όλοι ίδιοι. Πολλοί διαφωνούν σχετικά με το δόγμα. Πολλοί μισούν και μάχονται αλλήλοις.
Οι υποστηρικτές του Ισλαμικού Κράτους χλευάζουν τους Ταλιμπάν, παράλογα, ως αμερικανικά ανδρείκελα.
Την προηγούμενη εβδομάδα, ένα από τα πρώτα πράγματα που έκαναν οι Ταλιμπάν στην Καμπούλ ήταν να βγάλουν από τη φυλακή τον ηγέτη του Ισλαμικού Κράτους στη Νότια Ασία και να τον σκοτώσουν.
Οι περισσότερες τζιχαντιστικές ομάδες υποκινούνται κυρίως από τοπικές δυσαρέσκειες: μια ληστρική κυβέρνηση, ένα εθνοτικό ή θρησκευτικό χάσμα, κάποιους άπιστους εισβολείς.
Ωστόσο, αξιοποιούν και το παγκόσμιο αφήγημα.
Στα τηλέφωνά τους βλέπουν καθημερινά πειστήρια ότι η καταπίεση που αντιμετωπίζουν στην πατρίδα τους είναι μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου διώξεων των μουσουλμάνων, από τα γκουλάγκ της Σιντζιάνγκ έως το κολαστήριο της Γάζας.
Όταν οι τζιχαντιστές πετυχαίνουν οπουδήποτε, νιώθουν υπερηφάνεια – και μια πρόσκληση για δράση.
Οι κακές κυβερνήσεις ανοίγουν το παράθυρο στο τζιχαντισμό. Όταν ένα κράτος είναι άδικο, οι πολίτες του μπορεί να φαντάζονται ότι αν το διοικήσουν οι τζιχαντιστές μπορεί να είναι καλύτερο.
Ακόμη και αν δεν πάρουν τα όπλα, μπορούν να υποστηρίζουν σιωπηλά αυτούς που τα παίρνουν. Πολλοί Αφγανοί της υπαίθρου αποφάσισαν ότι η δικαιοσύνη των Ταλιμπάν, αν και σκληρή, ήταν ταχύτερη και λιγότερο διεφθαρμένη από τα κυβερνητικά δικαστήρια, ενώ τα σημεία που ήλεγχαν οι Ταλιμπάν λεηλατούνταν λιγότερο.
Αυτός είναι κι ένας λόγος που η τελική πορεία των Ταλιμπάν προς την εξουσία συνάντησε τόσο μικρή αντίσταση.
Ο άλλος ήταν ψυχολογικός: κέρδισαν επειδή, όταν η Αμερική αποσύρθηκε, οι Αφγανοί δεν θέλησαν να πεθάνουν πολεμώντας για μια χαμένη υπόθεση.
Παρόμοιες αρχές ισχύουν και αλλού. Οι τζιχαντιστές στη βορειοανατολική Νιγηρία είναι δύσκολο να νικηθούν επειδή οι ντόπιοι απεχθάνονται την κεντρική κυβέρνηση και οι αξιωματικοί του στρατού πωλούν τα όπλα των ανδρών τους στους αντάρτες, τσεπώνοντας τα χρήματα.
Ωστόσο, όταν οι τζιχαντιστές κερδίσουν την εξουσία διαπιστώνουν ότι η ιδεολογία τους καθιστά δύσκολη τη διακυβέρνηση.
Η επιθυμία τους να δημιουργήσουν μια απόλυτα ευσεβή κοινωνία και η ανελέητη αδιαλλαξία τους απέναντι στην απόκλιση από αυτό το ιδεώδες καθιστούν τον ρεαλιστικό συμβιβασμό δύσκολο.
Η κυριαρχία του Ισλαμικού Κράτους σε ένα μεγάλο κομμάτι του Ιράκ και της Συρίας διήρκεσε μόνο τρία χρόνια. Η συνήθειά του να φυλακίζει ανθρώπους απομάκρυνε τον δυνητικά φιλικά προσκείμενο σουνιτικό πληθυσμό.
Το ίδιο και η αποτυχία του να προωθήσει άλλες οικονομικές δραστηριότητες πέραν των λεηλασιών και των απαγωγών. Φόβισε τόσο πολύ τις εξωτερικές δυνάμεις και τους Ιρακινούς σιίτες, ώστε ένωσαν τις δυνάμεις τους για να το συντρίψουν.
Οι Ταλιμπάν, την τελευταία φορά που βρέθηκαν στην εξουσία στο Αφγανιστάν, υπήρξαν απαίσιοι κυβερνώντες. Πολλά εξαρτώνται από το αν έχουν μάθει από τα λάθη τους.
Αν μια ομάδα τζιχαντιστών μπορούσε όχι μόνο να καταλάβει μια χώρα αλλά και να τη διοικήσει σχετικά καλά, οι απανταχού τζιχαντιστές θα την θεωρούσαν φάρο.
Οι ανώτεροι Ταλιμπάν προσπαθούν να φανούν ρεαλιστές και επιμένουν ότι θα σεβαστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Όμως έρχονται δύσκολες στιγμές.
Οι στρατιώτες των Ταλιμπάν διαπράττουν ήδη φρικαλεότητες. Πολλοί Αφγανοί των πόλεων μεταξύ των οποίων και γυναίκες, οι οποίοι γεύτηκαν την ελευθερία να ντύνονται, να εργάζονται και να σπουδάζουν όπως θέλουν, απεχθάνονται το νέο καθεστώς.
Επειδή τα αποθεματικά έχουν παγώσει στην Αμερική, το κράτος δεν έχει ρευστό. Η αφγανική οικονομία έχει καταρρεύσει- οι τιμές εκτοξεύονται στα ύψη. Οι Ταλιμπάν δεν έχουν ακόμη παρουσιάσει κάποιες καλές ιδέες για την ανάκαμψή της.
Το μόνο που λένε είναι ότι οι Αφγανοί με δεξιότητες δεν πρέπει να μεταναστεύσουν, όμως αυτοί οι Αφγανοί μπορεί να έχουν άλλη άποψη.
Ένα μάθημα από το φιάσκο του Αφγανιστάν είναι ότι αυτό που συμβαίνει σε μακρινά κράτη με αποτυχημένα καθεστώτα επηρεάζει όχι μόνο για τους ανθρώπους που ζουν εκεί, αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο.
Η συμφορά που έπληξε την Καμπούλ σήμερα σημαίνει μεγαλύτερες προσφυγικές ροές, περισσότερες επιθέσεις τζιχαντιστών και μεγαλύτερη πιθανότητα να υπάρξουν και άλλες ισλαμιστικές εξεγέρσεις.
Μια τέτοια κατάσταση θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει μεγάλο αριθμό χωρών, θέτοντας σε κίνδυνο τόσο τους ντόπιους όσο και τους ξένους που επισκέπτονται ή δραστηριοποιούνται σε αυτές.
Ένα άλλο μάθημα είναι ότι μια αμιγώς στρατιωτική προσέγγιση στην καταπολέμηση του τζιχαντισμού επηρεάζει ελάχιστα την αποτροπή του. Η μακροπρόθεσμη λύση είναι να οικοδομήσουμε λιγότερο φρικτά, λιγότερο περιχαρακωμένα κράτη.
Αν η παλιά αφγανική κυβέρνηση ήταν λιγότερο διεφθαρμένη και λιγότερο ανίκανη να αντιμετωπίσει το παρακράτος των φυλών, ίσως να είχε αποδειχθεί πιο ανθεκτική.
Ομοίως, αν η βόρεια Μοζαμβίκη, η νότια Ταϊλάνδη, το Κασμίρ ή οι αχανείς εκτάσεις του Σαχέλ κυβερνώνταν με καλύτερο τρόπο, ίσως να μην μετατρέπονταν σε καταφύγια των τζιχαντιστών.
Η βελτίωση της διακυβέρνησης είναι δύσκολη, δεδομένου ότι πολλές χώρες που είναι ευάλωτες στο τζιχάντ πλήττονται παράλληλα και από την κλιματική αλλαγή. Οι συχνότερες ξηρασίες εντείνουν τη δυσαρέσκεια και αναζωπυρώνουν τις συγκρούσεις για το νερό και τους βοσκοτόπους.
Οι αρωγοί μπορεί να προσφέρουν συμβουλές και μετρητά, αλλά τελικά εναπόκειται στους ντόπιους να δημιουργήσουν θεσμούς που λειτουργούν. Αν τα υπάρχοντα κράτη δεν παρέχουν βασικές υπηρεσίες και κάτι που να μοιάζει με δικαιοσύνη, το τραγούδι των σειρήνων των τζιχαντιστών θα ακούγεται πάντοτε σαγηνευτικό.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
